22 506 57 90

Platforma
e-learningowa

Publikacje

Powrót do listy publikacji

Metodologia przygotowania młodzieży do pracy z tutorem, w oparciu o zrealizowane szkolenia dla młodzieży

I WSTĘP

Z wielką przyjemnością oddajemy w Twoje ręce podręcznik, który jest gotowym narzędziem do prowadzenia warsztatów rozwojowych z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym. Szkolenia owe mają na celu przygotowanie młodych osób do uczestnictwa w indywidualnych zajęciach tutoringowych – jeden na jeden – podopiecznego[1] z tutorem. Mamy nadzieję, że niniejsza metodologia przy- czyni się do realizowania celów edukacyjnych respektujących prawa jednostki, uznając godność i równość wszystkich ludzi, bez względu na to jakie błędy popełnili, bądź w jakiej trudnej sytuacji się znaleźli, z której sami nie potrafią znaleźć wyjścia.

Od początku naszej działalności w obszarze tutoringu jako innowacyjnej metody w pracy resocjalizacyjnej spotykamy się z wieloma problemami wynikającymi z braku narzędzi do pracy, które byłyby realnie praktyczne, a jednocześnie rzetelne. W odpowiedzi na ten problem powstała niniejsza publikacja, która ma służyć Trenerom pomocą, w tworzeniu scenariuszy do zajęć, mających na celu przygotowanie młodzieży, społecznie ocenianej jako „trudnej”, do wejścia w nowy związek na gruncie pedagogiki, mianowicie: relacja Tutor – Podopieczny.

Za cel stawiałyśmy sobie przybliżenie jak najdokładniej tematyki szkoleń zarówno pod kątem psychologicznym, społecznym i zawodowym, jak również ewaluacyjnym – celem możliwości autentycznego pomiaru skuteczności działań trenerskich.

Pamiętaj, że to właśnie Twoje umiejętności i zaangażowanie może przeistoczyć te kartki papieru w ekscytujące doświadczenie, które zaopatrzy młodzież w cenną wiedzę, a co ważniejsze UMIEJĘTNOŚCI, dzięki którym dostaną szansę na kształtowanie odpowiednich, przynoszących im korzyść postaw oraz poszerzy paletę wyborów zachowań w różnych, jak dotąd trudnych i niezrozumiałych dla nich sytuacjach.

Pragniemy podziękować wszystkim, którzy ze szczerym sercem i odwagą zaangażowali się w ten projekt. Energia, pasja oraz naprawdę często bezinteresowne działania pozwoliły na osiągnięcie pozytywnych efektów – jeden z nich zaowocował powstaniem tego właśnie podręcznika.

Zespół Projektu

[1] Tuti, tutee, tutorant, wychowanek, student, uczeń, klient.

1. WPROWADZENIE

Wyniki współcześnie prowadzonych badań potwierdzają, że brak jest na rynku metod pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym, które przynosiłyby wymierne i długofalowe efekty. Przedstawiany tutaj program koncentruje się nie tylko na szeroko poruszanych i dyskutowanych problemach wynikających z ubóstwa, lecz podejmuje nowe problemy dotychczas słabo rozpoznawalne, w stosunku do których brak jest efektywnych działań. Skutkiem szybkich przeobrażeń społeczno-gospodarczych w Polsce jest kryzys emocjonalny objawiający się zaburzeniami procesów osobowych i emocjonalnych u wielu młodych ludzi. Jest to jeden z istotnych czynników wzrostu zagrożenia wykluczeniem społecznym, co wręcz wymusza konieczność tworzenia innowacyjnych programów wsparcia.

Gwałtowny rozwój nauk społecznych, jaki dokonał się w ostatnich latach, zwrócenie uwagi na człowieka jako podmiot wszelkich oddziaływań społecznych, doprowadziły do zmiany form jego edukacji. Coraz częściej nudne, długie wykłady są zastępowane metodami warsztatowymi, a ćwiczenia teoretyczne – grami, zabawami psychologicznymi. Coraz częściej zamiast pytania: co wiesz? lub: co robisz? pada pytanie: co czujesz, czego potrzebujesz? Ma to tym większe znaczenie w sytuacji, kiedy pracuje się z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym i zawodowym, która różni się od normy w ich grupie wiekowej, m.in. nieumiejętnością długiego czasu koncentracji uwagi, niskim poziomem motywacji osiągnięć, małą wiarą we własne możliwości – związaną z niską samooceną, brakiem uznawania autorytetu i wielu innych psychologicznie i społecznie istotnych zagadnień.

Prezentowane propozycje przeprowadzania zajęć są oparte głównie na metodzie treningowej. Poprzez zadania i ćwiczenia Trener ma szansę zweryfikować wiedzę Uczestników i pobudza do re- fleksji nad omawianymi tematami. Podczas zajęć wykorzystywane są bogate materiały edukacyjne i poglądowe. Warsztaty realizowane są w cyklu 8 – godzinnych spotkań, z częstotliwością raz na tydzień. Jednakże, jak zostało to ujęte w tabeli nr.1, niektóre bloki – w programie jednodniowym – zostały podzielone tematycznie (dzień II i III szkoleń).

Podczas przeprowadzanych zajęć Trener ma za zadanie przygotować młodzież do otwarcia na zmiany w dotychczasowym podejściu do procesu wychowawczego, a w szczególności:

  • oparciu postępowania na indywidualnych spotkaniach, podczas których w atmosferze dialogu, szacunku i wzajemnej uwagi tutor pracować będzie z podopiecznym,
  • oparciu pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym na jej potencjale rozwojowym, zdolnościach, umiejętnościach, a nie na deficytach i nadmiernej kontroli zewnętrznej,
  • przyjęciu założenia, że ryzyko zagrożenia wykluczeniem społecznym młodzieży będącej na etapie rozwoju jest w równym stopniu wynikiem zaniedbania, jak i negatywnych wzorców.

Ten program daje młodym ludziom dodatkowe wsparcie motywacyjne, możliwość odnalezienia się na rynku pracy poprzez zdobycie zawodu i umiejętności samodzielnego poszukiwania pracy, radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych. Ma za zadanie umożliwić młodemu człowiekowi:

  • przyjęcie pomocy tutora w rozpoznaniu własnych zdolności, umiejętności i zainteresowań, które mogłyby stanowić bazę dla rozwoju młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym,
  • przyjęcie pomocy w kształtowaniu wizji własnej przyszłości,
  • zmiany przestrzeni identyfikacji społecznej,
  • kształtowanie umiejętności społecznych, wzmacnianie samooceny i poczucia własnych kompetencji,
  • kształtowanie nowych celów życiowych w oparciu o nowe, zdobyte w pracy z tutorem doświadczenia.

Ogólny zarys przeprowadzanych szkoleń:

  • Poradnictwo psychospołeczne – rozwijanie umiejętności społecznych, doskonalenie umiejętności radzenia sobie z uczuciami, rozwijanie umiejętności reagowania na agresję, doskonale- nie umiejętności radzenia sobie ze Rozpoznawanie i hamowanie impulsu złości zanim doprowadzi on do agresywnego zachowania, kształtowanie umiejętności zastępowania agresji konstruktywnymi sposobami reagowania, rozwój samokontroli w sytuacjach trudnych, nabywa- nie prawidłowych umiejętności niezbędnych w kontaktach z ludźmi, które mogą stanowić alternatywę dla zachowania agresywnego, rozwijanie zdolności podejmowania dojrzałych moralnie decyzji.
  • Trening w zakresie edukacji mediacyjnej – zajęcia rozwijające umiejętności empatyczne, umiejętności rozwiązywania konfliktów.
  • Warsztaty w zakresie edukacji prorodzinnej – poradnictwo rodzinne w zakresie wzmocnienia więzi rodzinnych, zdobycie umiejętności wyrażania uczuć.
  • Savoir-vivre oraz alternatywne spędzanie czasu wolnego – wyjście do kina/teatru/galerii lub
  • Warsztaty motywacyjne i aktywizujące do podjęcia pracy i zmiany swojej sytuacji – autoprezentacja i autokreacja, redagowanie dokumentów aplikacyjnych, w tym listów motywacyjnych i CV, szukanie pracy z wykorzystaniem mediów społecznościowych (Facebook, Twitter, LinkedIn).

Pierwsza seria szkoleń służy zdobywaniu i doskonaleniu kompetencji osobistych i społecznych.

Umiejętności intrapersonalne (znajomość samego siebie) takie jak:

  • samoświadomość: wiedza o tym, co odczuwamy w konkretnym momencie i wykorzystanie tych uczuć w procesach decyzyjnych oraz realistyczna ocena własnych zdolności dająca uzasadnioną wiarę w swoje możliwości;
  • samoregulacja: panowanie nad emocjami w taki sposób, aby ułatwiały wykonywanie zadań, szybka regeneracja po emocjonalnych problemach, sumienność w realizacji zadań, umiejętność oczekiwania na nagrodę w odroczonej przyszłości;
  • motywacja: kierowanie się własnymi preferencjami w wyznaczaniu i dążeniu do celów, wykazywaniu inicjatywy i staraniach doskonalenia się niezależnie od ewentualnych porażek.

Umiejętności interpersonalne (wiedza o innych):

  • empatia: rozumienie uczuć innych osób, umiejętność oglądu sytuacji z ich punktu widzenia, tworzenie i podtrzymywanie więzi porozumienia z nimi;

Umiejętności społeczne (kierowanie emocjami innych osób):

  • współpraca i praca zespołowa,
  • rozpoznawanie sytuacji społecznych,
  • wpływanie na innych, porozumienie, łagodzenie konfliktów, przewodzenie, katalizowanie

Cykliczne warsztaty grupy z psychologiem – do niniejszej metodologii zostaje wprowadzona propozycja przeprowadzania warsztatów psychologicznych z młodzieżą – raz na miesiąc, pod- czas trwania ich już indywidualnej pracy z Tutorem. Dzięki temu będą wzmacniane efekty, które zostały osiągnięte podczas cyklu szkoleń przygotowujących młodzież do pracy jako Podopieczny, jak również wspomoże młodych ludzi w rozwijaniu umiejętności zdobywanych podczas pracy indywidualnej.

TABELA: RAMOWY PROGRAM SZKOLEŃ DLA MŁODZIEŻY – Plik do pobrania:

II BLOK: PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNE

1. INTEGRACJA I BUDOWANIE PARTNERSTWA W GRUPIE

Umiejętność współpracy w grupie jest jedną z podstawowych zasad życia społecznego. Rzadko zdarza się, że robimy coś w pojedynkę. Pracujemy w grupach w szkole, na studiach, w pracy.

  • Człowiek jest samodzielnym bytem, ale nie da się go oderwać od życia społecznego. Osobowość jednostki, jej rozwój, dojrzałość, rozpatrujemy bardzo często indywidualnie. Na każde- go patrzymy jak na osobne
  • Jednak, kiedy się chwilę zastanowimy, zauważymy, że już od narodzin (już nawet przy poczęciu) towarzyszyła nam grupa. Od początku życia bierzemy udział w życiu przeróżnych zbiorowości ludzkich.
  • Pierwszymi osobami, z którymi uczymy się współistnienia – jest rodzina[1]
    Relacje pionowe:     tworzy się je z kimś, kto ma większą wiedzę lub władzę. Taki związek ma charakter komplementarny /uzupełniający się/ – jeden kontroluje, drugi się podporządkowuje (najczęściej spotykany przykład to rodzic – dziecko lub nauczyciel – uczeń); główna funkcja takich relacji polega na zapewnieniu bezpieczeństwa i ochrony oraz umożliwieniu zdobycia wiedzy i umiejętności.
  • Im dzieci stają się starsze, zaczynają tworzyć coraz większy wachlarz zróżnicowanych relacji międzyludzkich, wśród których szczególnie istotną rolę odgrywają więzi z rówieśnikami.[2] Już od tego momentu stwierdzenie, że tylko rodzice odgrywają istotną rolę w rozwoju psychicznym dziecka – przestaje mieć rację bytu.
  • Relacje poziome: łączą ludzi o tym samym statusie społecznym, mają one charakter egalitarny /dążący do równouprawnienia, zrównania/ i Funkcja tego rodzaju związków polega na nabywaniu umiejętności, które można poznać jedynie w towarzystwie osób równych sobie. Główne mechanizmy, których się nabywa w tego typu relacjach to: RYWALIZACJA i WSPÓŁPRACA.
  • W wieku przedszkolnym od około 3 roku życia chłopcy bawią się z chłopcami, a dziewczynki z dziewczynkami i tendencje te zachowują się przez cały okres dzieciństwa. Przyjaźń staje się czymś bardzo ważnym i cenionym. Oczywiście jest to proces stopniowy.
  • Od lat przedszkolnych aż po koniec okresu dojrzewania to, co dzieci myślą i w jaki sposób się odnoszą do siebie nawzajem ma ogromne znaczenie. Bycie w grupie, funkcjonowanie w niej w sytuacji odczuwanej akceptacji jest jednoznaczne z docenieniem przez innych – dzięki temu może utworzyć się pozytywne poczucie „Ja” u jednostki („Lubią mnie, to znaczy, że jestem dobry/coś wart/fajny”).
  • W grupie odkrywamy jaką rolę społeczną najlepiej przyjąć.
  • Grupa z jednej strony pomaga przyjąć odrębną tożsamość, z drugiej, poprzez presję by pod-porządkować się jej normom, sprawia, że jej członkowie stają się do siebie podobni.

W grupie się uczymy – „co dwie głowy, to nie jedna!”

Dlaczego grupa jest dla nas ważna? Można wymienić kilka przyczyn:

  • małe grupy zaspokajają ważną dla ludzi potrzebę przynależności i zapewniają jednostkom wsparcie w momentach kryzysowych, stresu.
  • grupy łatwiej znajdują rozwiązania – poprzez różnorodność członków grupy, łatwiej jest grupie znaleźć rozwiązanie danego problemu, w grupie więcej jest innowacyjności i kreatywności niż w poszczególnych
  • grupy trafniej podejmują decyzje – decyzje podjęte przez grupy są bardziej przemyślane. Dzięki różnorodności członków grupy, grupa ma możliwość rozważenia problemu z wielu
  • grupy sprawniej wdrażają zmiany i rozwiązania – dzięki silnej dyscyplinie grupowej, podziałowi ról, który wykorzystuje siły jednostek; grupom sprawniej i szybciej idzie wykonanie zadań.

Do tej pory udało się zarysować obraz powstawania grupy i w telegraficznym skrócie opowiedzieć o rozwoju jej koegzystencji. Jednak, żeby grupa mogła funkcjonować sprawnie, z korzyścią dla wszystkich – konieczne jest, żeby była zintegrowana.

Integracja – czyli proces tworzenia całości z części.[3]

W pracy z grupą jest to pierwsze zadanie, jakie należy wykonać. Dzieje się to w fazie „orientacji i zależności”:

  • Dominuje tu egocentryzm i konformizm członków grupy.
  • Wyraźny jest niepokój związany ze znalezieniem się w nowej sytuacji, wśród nieznanych osób.
  • Członkowie grupy poznają się wzajemnie, sprawdzają co ich łączy, a co różni.
  • Tworzą się sympatie i antypatie.
  • Dużo czasu poświęca się na zrozumienie siebie nawzajem i ustalenie swojego miejsca w grupie.
  • Każdy orientuje się w zasadach panujących w grupie.
  • Często osoby przejawiają duże ugrzecznienie i ostrożność w wyrażaniu swoich opinii.
  • Generalnie dominuje duża niepewność, a członkowie wykazują zależność od prowadzącego, który jest tu bardzo ważną osobą.

 

! WAŻNE: techniki integrujące są niezwykle ważne na tym etapie, gdyż pomagają uczestnikom odkryć jak najwięcej wspólnych punktów.

Ideą ćwiczeń integracyjnych jest uruchamianie całości procesu integracji poprzez poruszenie jednego z jej aspektów. Wybór któregoś z aspektów integracji i koncentracja na nim oddziaływań, zależy od rozpoznania społecznej kondycji grupy (jej deficytów i mocnych stron) oraz obszarów szczególnie podatnych na stymulację w jej funkcjonowaniu. Praca jako proces oznacza wspomaganie integracji grupy poprzez stymulowanie w różnych momentach jej życia różnych aspektów, szczególnie ważnych dla dalszego pomyślnego rozwoju. Poprzez ćwiczenia integracyjne i interakcyjne możemy wspomagać następujące umiejętności, przydatne w życiu społecznym[4]:

  • zwracanie uwagi na innych i słuchanie ich,
  • rozumienie sygnałów niewerbalnych,
  • empatia,
  • wzajemny szacunek,
  • szczerość i otwartość,
  • konfrontowanie się z innymi w trosce o ich dobro,
  • gotowość do podejmowania ryzyka.

Można wymienić sześć czynników, które przyczyniają się do powstania grupy[5]:

  1. Wzajemne poznanie – etap ten zaczyna się od poznawania swoich imion, aby grupa mogła ich używać w dalszej pracy; potem następuje możliwość pokazania siebie (swoich zainteresowań, historii życia, mocnych i słabych stron, upodobań); na tym etapie warto wprowadzić gry zawierające elementy odnajdywania różnic pomiędzy uczestnikami, gdyż „każdy pragnie początkowo, aby pozostali zaakceptowali go z jego cechami charakteru”;
  2. Zaufanie – „magiczny klucz, który otwiera drzwi do nauki”; planując zajęcia integracyjne należy wprowadzić zabawy, które budują wzajemne zaufanie; bardzo ważne jest, by wybierać zabawy ostrożnie i wprowadzać je na etapie, kiedy grupa przełamie już pierwsze opory; prowadzący na początku powinien wzbudzić zaufanie swoją osobą;
  3. Komunikacja – członkowie grup, aby efektywnie pracować, muszą umieć komunikować się między sobą; warto więc wybierać zabawy, które wymagają zadawania pytań i głębszego pozna- wania współuczestników; należy pamiętać, że prowadzący zajęcia również powinien być bardzo komunikatywny;
  4. Współpraca – zabawy integracyjne dążą do tego, aby każdy uczestnik wnosił coś od siebie, ale jednocześnie szanował dążenia innych; Vopel zwraca uwagę, aby równoważyć równouprawnienie w grupie ze współzawodnictwem;
  5. Gotowość do nauki – należy ją tworzyć poprzez zręczny dobór zabaw; wybierać takie, które zmuszają uczestników do grupowego rozwiązywania problemów oraz rozwijają ich kreatywność;
  6. Przyjemność – należy czerpać ją z zabaw; grupa powinna widzieć, że prowadzący cieszy się z za- angażowania osób, a także sam czerpie przyjemność.

Niezwykle ważnym czynnikiem integrującym grupę w trakcie pracy, są gry/zabawy.

Gry zostały pogrupowane w siedmiu działach[6]:

  1. Gry integracyjne – ich cechą charakterystyczną jest ruch, niekiedy intensywny – bieganie, skoki, mocowanie się. Ułatwiają kontakt z innymi osobami, sprzyjają integracji grupy. Do zabaw integracyjnych można odwołać się zawsze, kiedy grupa wykazuje objawy zmęczenia, znudzenia i braku
  2. Gry doskonalące kojarzenie – lubiane nawet przez początkujące grupy, których uczestnicy słabo się znają. Mają charakter intelektualnych rozrywek, polepszających koncentrację i refleks, wyrabiających spostrzegawczość i poprawiających szybkość kojarzenia oraz zwiększających zasób słów.
  3. Gry rozwijające myślenie twórcze – łamanie schematów myślowych oraz prowokowanie do niekonwencjonalnych zachowań, wypowiedzi i twórczości zwiększa potencjalne możliwości wykonywania różnych zadań przez grupę. Można je traktować jako swoistą „rozgrzewkę” przed podjęciem poważnego zadania, wymagającego niestereotypowego podejścia lub ze- rwania z długotrwałymi
  4. Gry usprawniające komunikację – pomagają uczestnikom w uświadomieniu barier komunikacyjnych. Każda grupa na pewnym etapie swojego rozwoju dotyka problemu werbalnej komunikacji chociażby wtedy, gdy ustala reguły w rodzaju: mówi tylko jedna osoba, nie przerywamy sobie nawzajem – reguły, bez których efektywna praca w grupie staje się bardzo trudna, jeżeli nie niemożliwa.
  5. Gry budujące poczucie bezpieczeństwa w grupie – im wyższy jest poziom bezpieczeństwa w grupie, tym widoczniejsza jest tendencja poszczególnych członków grupy do zachowań spontanicznych. Gry skłaniają do uświadamiania sobie, stawiania i przeżywania problemów typu: na ile im ufam?, co spowodowałoby zwiększenie mojego zaufania?, dlaczego jednemu ufam bardziej, innemu mniej?
  6. Gry uwrażliwiające i doskonalące komunikację niewerbalną – pomagają grupie w uświadomieniu sobie, że ludzie porozumiewają się nie tylko słowami. Członkowie grupy stają się bardziej wyczuleni na takie sygnały i są w stanie o nich mówić -tym otwarciej i chętniej, im większe jest ich zaufanie do
  7. Gra długofalowa – Wymaga wielu przygotowań i sporej ilości czasu (nawet całego dnia). Łączy ze sobą elementy zabaw ze wszystkich poprzednich grup. W zależności od stopnia rozwoju grupy zabawa może przebiegać na różnym poziomie. W czasie jej trwania uczestnicy w naturalny sposób uaktywniają się.
  • W trakcie pracy z grupą gry nie są po to, żeby zapełnić wolny czas. Zwłaszcza w pracy z młodymi ludźmi, ale nie tylko – dzięki nim można wiele się dowiedzieć o sobie, o współtowarzyszach oraz zaangażować się w pracę grupową. Kiedy ktoś się już zaangażuje – można śmiało powiedzieć, że integracja „idzie” w dobrym kierunku.
  • Gry powinny być wykorzystywane kompleksowo, nie w sposób przypadkowy, pojedynczo. Każda ma inny cel, który jest zawsze zdefiniowany – nawet zabawa jest celem. Gry pomagają uporządkować problemy, różne rodzaje problemów znajdują punkty wspólne i podobne sposoby rozwiązania. Pomagają odnaleźć własne miejsce w społeczności, uczą współpracy, wrażliwości na innych, budują poczucie zaufania, stymulują rozwój osobisty.
  • Gry mają także wpływ na uczenie się efektywnej komunikacji. Jest to uzyskiwane bez wywierania Dzięki daniu możliwości zrelaksowania się w grupie, gry pozwalają na osiągnięcie porozumienia między osobami kompletnie różnymi, obcymi.
  • Aspekt „planowych zasad” w wielu grach powoduje wykształcenie poczucia bezpieczeństwa, które pomaga w wyrażaniu/pokazywaniu siebie i budowaniu adekwatnego obrazu Ten efekt ma także wpływ na poczucie tożsamości z grupą. Zabawa jest jednym z podstawowych czynników integrujących w każdej grupie, wpływa na otwartą, akceptującą atmosferę bardziej niż coś innego.
  • Siedzenie w kręgu bardziej niż siedzenie w rzędach krzeseł ma wpływ na dynamikę grupy. Daje każdemu uczestnikowi równy status w grupie, łącznie z osobą prowadzącą. Ma na to także w znacznym stopniu wpływ możliwość bezpośredniego kontaktu wzrokowego. Siedząc w kręgu uczestnicy mogą wyrażać swoje opinie i uczucia bez ryzyka bycia poddanym ocenie czy wyśmianiu. Od osoby prowadzącej zależy stworzenie poczucia swobody, zrozumienia i szacunku.
Cel główny szkolenia:
  1. Integracja grupy – stworzenie atmosfery partnerstwa między
Cele szczegółowe:
  1. Nabycie umiejętności konstruktywnego wglądu we własne emocje;
  2. Umiejętność identyfikacji własnego systemu wartości;
  • Nabycie umiejętności twórczego rozwiązywania problemów w grupie, podejmowania wspólnych decyzji w zgodzie z uniwersalnym systemem wartości;
  1. Nabycie umiejętności pracy w grupie;
  2. Nabycie umiejętności
Zakładane efekty kształcenia:
  • Osoby biorące udział w szkoleniu otworzą się na innych uczestników.
  • W sposób aktywny, uważny i uczciwy będą brały udział w zajęciach.
  • Z zaufaniem i szacunkiem do innych osób w grupie będą próbowały, w miarę swoich możliwości, czerpać z warsztatów.

Czas trwania: 8 h.

[1] Schaffer H.R.(2004), Psychologia dziecka, ( str.105 – 145), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,

[2] Ibidem

[3] Vopel, K. (1999) Zabawy interakcyjne. Część 5. Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce.

[4] Ibidem

[5] Jolanta Rojewska (2000), Grupa bawi się i pracuje. Oficyna Wydawnicza UNUS

[6] Jachimska M. (1994). „Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych” Oficyna Wydawnicza UNUS, Wałbrzych.

1.1. Program, Metody proponowane do realizacji tego tematu

  • Zawarcie kontraktu
  • Ćwiczenia integrujące grupę
  • Metoda aktywna: aktywne słuchanie, wymiana informacji w całej grupie, wspólne tworzenie wniosków
  • Wykład – Metoda oparta na słowie (werbalna)
  • Case – jak konstruktywnie rozwiązać można sytuację wywołującą trudne uczucia (praca w mini – grupach)
  • Wnioski i pożegnanie

SPOSÓB REALIZACJI:

Prowadzący proponuje zajęcie miejsc w kręgu, wita grupę i przekazuje informacje o temacie zajęć. Następnie prosi uczestników o wspólne stworzenie kontraktu dla grupy – zasad, których wszyscy będą się trzymać podczas trwania warsztatu.

Koło zapoznawcze – Uczestnicy siadają w kole na ziemi. Każdy, po kolei, przedstawia się i powtarza imiona koleżanek oraz kolegów, które były przed nim. Dodatkowo każdy dodaje 2 cechy, które sprawiają, że jest on podobny do innych i 2 cechy dla niego indywidualne, które wyróżniają go od innych ludzi. Na końcu robi to prowadzący warsztaty. (około 10-15minut)

Termometr nastroju (OD – 50 DO + 50)

Podział na 3 mini grupy: zespoły mają za zadanie wymyślenie dwóch haseł dokańczających zdanie: „Warsztat będzie udany, gdy…” – podzielenie się pomysłami z całą grupą.

1.1.1. Planowanie przyszłości

Jest metodą prostą i łatwą do stosowania w praktyce. Punktem wyjścia jest stworzenie realistycznej wizji. Następnie należy cofnąć się do teraźniejszości. Mogą stosować ją dorośli np. do plano- wania pracy oraz dzieci.

Procedura planowania przewiduje następujące etapy:

  • Stworzenie wizji tego, co chcemy osiągnąć, określonej w formie
  • Patrząc z przyszłości, określenie terminów działań, jakie należy wykonać, by uzyskać zamierzone rezultaty.
  • Określenie czynności szczegółowych.
  • Określenie zasobów niezbędnych do wykonania czynności szczegółowych.

TEMAT: Co chcę osiągnąć poprzez udział programie? Materiały:

  • Arkusz papieru
  • Pisaki

Przebieg:

  • Wyobrażenie celu
  • Powrót do teraźniejszości
  • Projektowanie na plakacie – WYKRES
  • Wpisywanie kolejno czynności/sposobów realizacji celu
  • Akceptacja
  • Przyklejanie
  • Zawieszenie planu w widocznym
  • Konsekwentne jego

Uwagi i sugestie:

  • Planować można w grupie, w zespole lub

Cechą planu jest elastyczność, a więc można wprowadzać pewne zmiany i modyfikacje, których wcześniej nie przewidzieliśmy, należy jednak konsekwentnie go realizować, mając na uwadze osiągnięcie celu.

Poznajemy się wzajemnie

Materiały:

  • Kartki papieru dla każdego
  • Pisaki, kredki

Przebieg:

  1. Uczestnicy zajmują miejsca przy stolikach.
  2. Rozdanie kartek białego papieru.
  3. Każdy rysuje trzy chmurki.
  4. Zaproszenie do wykonania trzech zadań:
    • Chmurka – wszyscy rysują swój znak zodiaku;
    • Chmurka – wszyscy rysują swój ulubiony owoc;
    • Chmurka – wszyscy rysują, jak lubią spędzać wolny czas.
  5. Trener zaprasza młodzież do połączenia się w grupy według określonych kryteriów:
  • Znak zodiaku – wykonanie niezwykłego zadania: ułożenie w grupach hasła „mojego znaku zodiaku”;
  • Ulubiony owoc – wykonanie kolejnego zadania: ułożenie w nowych grupach deseru z ulubionym owocem;
  • Ulubiony sposób spędzania wolnego czasu – zadanie polega na przygotowaniu w grupach pantomimy, na temat tego – jak spędzają wolny czas (pozostali Uczestnicy zabawy oglądają i zgadują o jakie czynności\ hobby może chodzić).

6. Podsumowanie: dostrzeganie cech wspólnych i różniących Uczestników warsztatów. Nauka akceptacji i tolerancji.
7. Podpisanie chmurek i zorganizowanie mini wystawy na okres trwania warsztatu.

 

1.1.2. Mocne strony [1]

Cel: Pogłębienie wiedzy o sobie

Podcele: Otrzymywanie pozytywnych informacji od grupy, wzmacnianie poczucia własnej wartości, integracja grupy.

Instrukcja: Przy pomocy innych osób z grupy przyklejcie sobie do pleców kartki papieru. Waszym zadaniem będzie teraz wypisanie na kartkach innych osób ich mocnych stron. Możecie wypisać po kilka mocnych stron. Postarajcie się zapisać jak najwięcej obserwacji odnośnie zachowania danej osoby. Taka informacja musi być konkretna, czytelna. Zakończymy ćwiczenie, gdy każdy z Was wpisze się na kartki wszystkich pozostałych osób w grupie.

…

Teraz zdejmijcie kartki ze swoich pleców. Następnie niech każdy z Was zapozna się z treścią swojej kartki. I odczyta ją na forum.

Pytania:

  • Jak czuliście się w tym zadaniu?
  • Co sprawiło Wam największą trudność?
  • W jakiej sferze jest najwięcej Waszych mocnych stron?

 

[1] Stankiewicz S., Tomczak K.(2012), Psychodrama w psychoterapii, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot

 

1.1.3. Przyjaźń a nienawiść

Dzielimy grupę na dwie drużyny. Pierwsza ma za zadanie przygotować w dowolnej formie cechy najlepszego przyjaciela (wypisać, narysować, pantomima). Druga ma zadanie przeciwstawne – wymienić w dowolnej formie cechy wroga, nieprzyjaciela. Następnie każda drużyna proszona jest o przedstawienie swojej pracy. Prowadzący warsztat zadaje pytania; np. „Czy przyjacielowi się wszystko wybacza?”, „Co jest ważniejsze: przyjaźń czy miłość?”. Stara się włączyć w zadawanie pytań młodzież (czas trwania: około 20 minut).

1.1.4. Ogłoszenie [1]

Cel: trening autoprezentacji
Podcele: budowanie zaufania w grupie

Instrukcja: Macie kartki papieru. Proszę, żeby każdy z was napisał ogłoszenie, w którym zareklamuje się jako przyjaciel. Maksymalnie 25 słów. Piszcie tak, aby od razu było wiadomo, dla- czego właśnie Was, a nie kogoś innego, czytający ma wybrać na swojego przyjaciela. Macie na to 10 minut. Gotowe ogłoszenia włożymy do worka.

…

Teraz wylosujcie jedną kartkę z torby. Przeczytajcie ogłoszenia, które wylosowaliście (kolej- no). Niech każdy z Was, po przeczytaniu tekstu, spróbuje zgadnąć, kto jest autorem oraz wyjaśni, dlaczego tak myśli.

Pytania:

  • Jak czuliście się w tym zadaniu?
  • Co było trudnego?
  • Dlaczego łatwo\ trudno było zgadnąć, że opis dotyczył danej osoby?
  • Dokończ zdanie: „Zauważyłam/ em, że …”

 

[1] Ibidem

1.1.5. Szkoła

Cel: ujawnienie ról grupowych
Podcele:

  • integracja grupy,
  • ćwiczenie współdziałania w grupie,
  • ujawnienie sposobu funkcjonowania w roli dorosłego,
  • trening

Instrukcja: Jesteście nauczycielami, członkami grona pedagogicznego z jednej szkoły. Zebraliście się dziś, aby podjąć decyzję w sprawie jednego z uczniów. Dokonał on czynu, za który grozi wyrzucenie ze szkoły. Jakie to dokładnie przewinienie, ustalcie podczas zebrania. Waszym zadaniem jest zastanowić się, jaka decyzja będzie wychowawcza. Każdą decyzję w gronie rady należy uzasadnić i uzgodnić metodą ławniczą – tak długo rozmawiajcie o tym co chce- cie postanowić, aż wszyscy się zgodzicie na jedno rozwiązanie.

Pytania:

  • Jak czuliście się w tym zadaniu?
  • Jaką rolę przyjęłaś/przyjąłeś?
  • Co zaobserwowaliście w funkcjonowaniu każdego z Was podczas tego zadania?

1.1.6. Proszenie o pomoc [1]

Cel: trening proszenia o pomoc

Podcele:

  • pogłębienie wiedzy o sobie,
  • analiza sposobów proszenia o pomoc

Instrukcja: Waszym zadaniem jest pokazać Wasz sposób proszenia o pomoc. Możecie wybrać z grupy osobę, którą będziecie prosić o pomoc.

TABELA: PRZYKŁADY SYTUACJI – Plik do pobrania:

 

Pytania:

  • Jakie strategie obrał każdy z Was w tym zadaniu?
  • Jak kojarzy się Wam ta strategia z daną osobą?
  • Czy jest to skuteczny sposób proszenia o pomoc?
  • Jakie wady ma ten sposób proszenia o pomoc?
  • Jakie zalety ma ten sposób proszenia o pomoc?
  • Jakie wady ma ten sposób dla osoby proszącej?
  • Jakie zalety ma ten sposób dla osoby proszącej
  • Jak czuliście się w tym zadaniu?

Po informacjach zwrotnych grupa może powtórzyć ćwiczenie, korygując popełnione wcześniej błędy.

Tak jak wcześniej było wspominane, z grupą warto pracować także przez ruch. Dzięki temu Uczestnicy stają się bardziej aktywni. Przecież stara zasada mówi, że RUCH TO ZDROWIE!

 

[1] Ibidem

1.1.7. Debata ZA i PRZECIW

  • Ułatwia podjęcie decyzji oraz służy rozpatrywaniu określonej
  • Uczy analizowania różnych aspektów jednego problemu, wyszukiwania argumentów dla własnego stanowiska oraz akceptacji różnych koncepcji i rozwiązań.

TEMAT Za i przeciw: prosić o pomoc i korzystać z niej, a być samowystarczalnym.

Debatę można zastosować podczas licznych sytuacji problemowych.

Materiały:

  • Papierowe kule

Przebieg:

  • Podanie tematu: Za i przeciw… : „Za i przeciw kolejnym spotkaniom naszej grupy”
  • Podział na 2 grupy – zgodnie z poglądami lub w sposób
  • Ustalenie limitu
  • Zbieranie w grupach argumentów „za i przeciw”, aż do Można je zapisywać.
  • Debata – wyznaczenie dwóch pól w sali – dla każdej grupy po jednym polu – prezentacja po jednym argumencie na zmianę. Rzucanie za każdym razem jednej papierowej kuli na stronę przeciwną.
  • Podsumowanie dyskusji – przeliczenie kul. Wygrywa ten zespół, który miał więcej argumentów i wyrzucił więcej kul.

Na zakończenie warsztatów, najlepiej po przerwie na większy posiłek, warto wprowadzić formę zabawy z grupą, która ją rozrusza, rozbawi i zaktywizuje, żeby Uczestnicy nabrali na nowo energii do dalszej pracy.

Oto przykład: KARETA

1.1.8. Kareta

Każdy z uczestników dostaje krzesło i musi zapamiętać swoją rolę (np.: Koń prawy, koło tylne lewe, Królowa…).

I podczas czytania tekstu każdy z uczestników po usłyszeniu swojej roli musi wstać i obejść swoje krzesło.

Uwaga – na słowo Kareta wstają woźnica, Królowa, Król, i Koła i obchodzą swoje krzesła, na słowo Koń wstają wszystkie konie i obchodzą swoje krzesła.

Ważne: – czytamy tekst bardzo wolno, tak aby każdy zdążył wykonać swoje zadanie z lekkimi prze- rwami aby stworzyć napięcie w zabawie.

Dawno, dawno temu żyli sobie król i królowa. Mieli oni konie, karetę i woźnicę.

Kiedyś król zawołał woźnicę i tak mu powiedział: „Woźnico, zaprzęgaj konie do ka- rety, bo królowa chce pojechać na spacer”.

Posłuszny woźnica poszedł i zapiął konie do karety.

Kiedy król z królową wsiedli do karety, król zawołał: „Woźnico, daj koniom znak do jazdy”. I pojechali.

Para królewska jedzie w swej pięknej karecie przez okolicę, nagle prawy koń okulał,

lewemu koniowi nic się nie stało.

Przestraszony król zawołał: „Woźnico, woźnico, mój drogi woźnico, sprawdź, co się stało”.

Królowa ze strachu zemdlała, a woźnica znalazł w kopycie prawego konia gwóźdź i go wyciągnął. W kopycie lewego konia nie znalazł nic.

Po chwili zniecierpliwiony król zwraca się z pytaniem do woźnicy: „Woźnico, woźni- co, mój drogi woźnico czy wszystko w porządku?”

Woźnica odpowiada, że tak. Siada na koźle i daje koniom znak do jazdy. Para królewska w swej pięknej karecie, złotej karecie jedzie dalej.

Po chwili król wychyla się z okna karety i mówi do woźnicy: „Woźnico, woźnico, mój drogi woźnico, zatrzymaj konie, bo królowa chce zaczerpnąć świeżego powietrza”. Woźnica zatrzymuje konie i kareta staje. Z karety wysiada król i królowa.

Nagle w oddali słychać grzmot – zaczyna padać deszcz, wszyscy są mokrzy, nie ma co czekać – król zarządza powrót na zamek.

Po przybyciu na zamek konie zatrzymują się i król i królowa wysiadają z karety.

Król woła do woźnicy: „Woźnico, mój drogi woźnico wyprzęgnij konie i odstaw

karetę”.

Zadowolona i szczęśliwa królowa pyta po chwili: „Woźnico, czy odstawiłeś konie

i karetę?” Woźnica odpowiada, że tak.

„Dziękuję ci woźnico, mój drogi woźnico” – odpowiada królowa.

Każde zajęcia wymagają domknięcia, wymiany przemyśleń końcowych. Są to informacje bardzo ważne dla wszystkich Uczestników grupy – dzięki temu można się dowiedzieć, co należy poprawić na następnych warsztatach. Czy są kwestie, które należałoby wnieść do kontraktu? Jest to też moment, w którym należy docenić to, co się podobało każdej osobie z osobna, znaleźć wspólne punkty.

Poniżej znajdziecie pomysły, jak można wykonać takie zamknięcie: SZALA

1.1.9. Szala [1]

Cel: podsumowanie zajęć, porównanie swoich uczuć do innych osób po wspólnych zajęciach

Podcele: symboliczne wyrażanie emocji

Instrukcja: Stańcie w kręgu. Zamknijcie oczy. Wyciągnijcie ręce przed siebie, ale nie prostujcie łokci, dłonie zwróćcie do sufitu. Wyobraźcie sobie że są one szalami wagi. Na prawej szali połóżcie wszystkie negatywne doświadczenia z odbytych zajęć – co Wam nie odpowiadało, co traktujecie jako swoją stratę. Na lewej połóżcie doświadczenia pozytywne – to, co zyskaliście wartościowego. Teraz, unosząc i opuszczając dłonie, pozwólcie szalom przyjąć odpowiednie położenie. Otwórzcie oczy i spójrzcie na swoją wagę.

Pytania:

  • Jakie zyski a jakie straty dziś wynosisz z zajęć?
  • Kto myśli podobnie do Ciebie?
  • Jak możesz zmienić swoje zachowanie, aby bardziej skorzystać z następnych zajęć?

[1] Ibidem

1.1.10. Termometr natroju

Uczestnicy zaznaczają na narysowanym „termometrze” w skali od – 50 do + 50 stopni (w odstępach co 10) z jakim nastrojem kończą zajęcia. Jest to informacja zwrotna także dla prowadzącego.

2. STRES I METODY RADZENIA SOBIE Z NIM

Cel główny szkolenia:

  1. Nabycie umiejętności wglądu we własne emocje;
  2. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem;
  3. Rozwój samokontroli w sytuacjach trudnych

Cele szczegółowe:

  1. Integracja grupy;
  2. Wyjaśnienie czym są trudne uczucia, takie jak stres, w jakich sytuacjach może się pojawić;
  3. Zwrócenie uwagi na objawy stresu;
  4. Zwrócenie uwagi na to, w jaki sposób można świadomie złagodzić skutki stresu;
  5. Nauka relaksowania się,
  6. Nauka prostych metod pozbywania się napięcia w sytuacji stresu.

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą stresu i metodami radzenia sobie z nim.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły zaobserwować objawy stresu w sytuacji go wywołującej – we wczesnym stadium.
  • Poznają techniki, dzięki którym na wczesnym stadium będą wiedziały jak świadomie łagodzić skutki stresu.
  • Będą potrafiły w prosty sposób znosić pojawiające się napięcie.

Czas trwania: 4 h.

 

2.1. Program, Metody proponowane do realizacji tego tematu

1. Prowadzący proponuje zajęcie miejsc w kręgu i sprawdza listę obecności. Informuje grupę o te- macie zajęć. Następnie przypomina grupie o stworzonym wcześniej kontrakcie i wnoszone zostają ewentualne poprawki, nowe

2. Ćwiczenia integrujące grupę:

A.   DUMA + CO MIŁEGO, CO DOBREGO

MATERIAŁY: niepotrzebne

CEL: pozytywny obraz siebie, otwarcie.

PRZEBIEG: siedząc w kręgu przypominają swoje imiona i kończą zdanie – „Jestem dum- na/ dumny, że…” + „Najmilszą rzeczą, która spotkała mnie w tym tygodniu było…” (może być wielka lub drobna).

B.  SPOTKANIE SŁAWNYCH OSOBISTOŚCI

MATERIAŁY: wycinki z wizerunkami sławnych osób

CEL: nawiązanie kontaktu, „przełamanie lodów”

PRZEBIEG: prowadzący przypina na plecy wizerunki osobistości każdemu z Uczestników, chodząc po sali i zadając sobie pytania oraz rozmawiając ze sobą, próbują zgadnąć kim są. Nie można jedynie wypowiedzieć imienia i nazwiska „gwiazdy”, a jedynie ce- chy charakterystyczne. Kiedy Osoba zgadnie kim jest, przypina sobie kartkę z przodu i pomaga innym.

3. Wizualizacja:

Skupienie, zamknięcie oczu i przypomnienie sobie ostatniego wydarzenia, kiedy czuli, że są zestresowani. Prowadzący prosi o przypomnienie sobie jak się wtedy czuli, jak się zachowywali. Co zrobili, by poczuć się lepiej.

Powrót do sytuacji tu i teraz.

Każdy z uczestników otrzymuje kartkę papieru i flamaster z prośbą o narysowanie swojego stresora.

Dalej:

  • narysujcie sposoby, które likwidują stresor;
  • narysujcie jak one działają;
  • używajcie kolorów, które wydają Wam się najbardziej odpowiednie.

INTERPRETACJA KOLORÓW:
Zielony – nowy rozwój, zdrowie, zdrowienie
Niebieski – moc, władza (szczególnie męskiej natury), humor – moc, władza (szczególnie żeńskiej natury)
Biały – moc, władza (szczególnie żeńskiej natury)
Brązowy – logika, rozum, element ziemi Różowy – zdrowienie, zdrowie
Żółty – energia, intelekt
Purpura i fiolet – specjalny, królewski, duchowy Pomarańczowy – zmiana, niebezpieczeństwo, duchowość
Pomarańczowy – zmiana, niebezpieczeństwo, duchowość
Szary – zmiana, transformacja
Czerwony – witalność, energia, złość, niebezpieczeństwo
Czarny – władza, nieznane, zło, strach, mądrość, sprawiedliwość

Spójrzcie teraz na swoje rysunki raczej z zaciekawieniem niż z krytycyzmem.

Omówienie rysunków i metod radzenia w parach, później podzielenie się wnioskami ze wszystkimi.

  • Które metody wydają się zdrowe?
  • Które metody wydają się szkodliwe dla danej osoby?
  • Jak można by je zastąpić? Na co zmienić?

Kolaż

Stworzenie wspólnego plakatu na dużym kartonie – wizerunek STRESORA. Na koniec zajęć dorysowanie metod poradzenia sobie z nim.

4. Pokaz filmu dokumentalnego, : „Stres – Portret zabójcy”
5. Dyskusja na temat
6. Jak nauka rozumie zjawisko stresu – najlepiej w formie prezentacji multimedialnej:

NIE MA uczuć dobrych i złych. Powinniśmy wiedzieć, że dobry bądź zły może być jedynie sposób ich wyrażania, sposób radzenia sobie z nimi. Dlatego najważniejsze jest nauczenie się jak radzić sobie tymi przykrymi uczuciami.

2.1.1 Stres [1][2][3]

Jest to stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych dla jednostki celów, zadań, wartości. Typowymi czynnikami wywołującymi stan stresu są:

  • zdarzenia zagrażające życiu i zdrowiu,
  • sytuacje stwarzające zagrożenie dla poczucia własnej wartości,
  • wysoki stopień trudności zadań stojących przed jednostką,
  • utrata poczucia wpływu (kontroli) na przebieg wydarzeń,
  • występowanie zakłóceń (przeszkód) w celowej aktywności,
  • sytuacje deprywacji (czegoś nam brakuje, czego w danym momencie potrzebujemy).

Oprócz stresu doraźnego, pojawiającego się w odpowiedzi na pojedynczą sytuację, wyróżnia się stres długotrwały, wywołany takimi czynnikami, jak:

  • przewlekła choroba,
  • wymagania roli zawodowej (np. roli żołnierza w czasie wojny),
  • załamanie się kariery życiowej.

Każda sytuacja stresowa stawia przed jednostką określone wymagania i aby im sprostać zarówno w organizmie człowieka, jak i w jego funkcjonowaniu psychicznym zachodzą istotne zmiany.

WARTO ZAPAMIĘTAĆ:
  • Stres to naturalna reakcja Jest to odpowiedź naszego ciała na bodziec stresowy.
  • Zadaniem stresu jest mobilizacja organizmu do walki lub ucieczki, co nie jest w naszych czasach niezwykle potrzebne – chyba, że goni Cię banda dresów…

W stanie stresu pojawia się:

  • wzmożone napięcie emocjonalne oraz pewne względnie stałe, niespecyficzne zmiany w za- kresie czynności poznawczych, organizacji i sprawności działania, które zależą od stopnia natężenia i czasu trwania stresu.

W pierwszym okresie, po zadziałaniu bodźca stresowego o umiarkowanej sile, występuje na ogół:

  • wzrost intensywności i tempa działań,
  • przyspieszenie procesów myślenia, pamięci,
  • zwiększenie wrażliwości na bodźce, co sprzyja wykorzystaniu pełni możliwości jednostki i objawia się poprawą sterowania zachowaniem i jego integracji.
  • Objawy stresu[4]:
    • suchość w ustach,
    • szum w głowie,
    • spocone dłonie,
    • „dziwne” odczucia w brzuchu czy sercu,
    • zgrzytanie zębami, zaciśnięte szczęki,
    • niemożliwość usiedzenia w miejscu,
    • problemy ze snem,
    • uczucie niepokoju,
    • brak apetytu lub nadmierny apetyt,
    • obgryzanie paznokci, podrygiwanie nogą,
    • przesadne palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu,
    • płakanie bez wyraźnej przyczyny.

    [1] Gutmann J. (2003), Jak sobie radzić ze stresem?, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce

    [2] Jankowiak M., 15 najskuteczniejszych sposobów na radzenie sobie ze stresem, M.Kijak M. i Projekt Sukces, www. ProjektSukces.pl.

    [3] Reykowski J. (1966), Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego, PWN, Warszawa

    [4] Selye H.(1963),Stres życia, wyd. 3, Państwowy Zakład wydawnictw Lekarskich, Warszawa

 

 

 

2.1.2. Wpływ stresu na poszczególne układy

Układ krążenia:

  • przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca
  • zaburzenie rytmu serca
  • stany skurczowe naczyń krwionośnych
  • bóle głowy (migreny)
  • zmiany w ukrwieniu kończyn
  • nadmierne pocenie
  • zwiększenie ciśnienia tętniczego krwi
  • zaczerwienienie lub zblednięcie
  • omdlenia

Układ żołądkowo-jelitowy:

  • pieczenie w przełyku
  • nadmierne ślinienie
  • wysychanie śluzówki
  • nudności
  • wymioty
  • wzdęcia
  • biegunki

Układ oddechowy:

  • duszności
  • formy dychawicy oskrzelowej
  • katar sienny
  • napadowa hiperwentylacja

Skóra:

  • świąd skóry
  • rumieńce
  • wypryski
  • wypadanie włosów
  • siwienie

Narządy ruchu:

  • mrowienie
  • drętwienie
  • drżenie mięśniowe
  • zaburzenie równowagi (zawroty głowy)
  • nadwrażliwość na dotyk
  • nerwobóle

Układ moczowo-płciowy:

  • trudności w oddawaniu moczu lub nietrzymanie moczu
  • zaburzenie erekcji i ejakulacji
  • stany napięcia przedmiesiączkowego
  • zaburzenia menstruacji

2.1.3. Czynniki wywołujące stres

Tak zwane STRESORY, czyli bodźce wewnętrzne i zewnętrzne. Są zależne od środowiska w jakim osoba podatna na sytuacje stresowe znajduje się, np. szkoła, praca, rodzina, znajomi.

Głównym stresorem może być m. in.:

  • niedowartościowanie w pracy,
  • brak solidarności w szkole,
  • sytuacje trudne w rodzinie,
  • brak akceptacji wśród znajomych,
  • życie w pojedynkę,
  • śmierć bliskiej osoby,
  • rozwód, separacja,
  • kłopoty ze zdrowiem,
  • kara więzienia,
  • ślub,
  • utrata pracy i przejście na emeryturę,
  • kłopoty finansowe

Samoakceptacja[1]

Pogodzenie się z własnymi słabościami i ograniczeniami ułatwia skuteczne działanie w warunkach stresogennych. Akceptacja siebie oraz pozwolenie sobie na odczuwanie stresu i emocji z nim związanych jest podstawą do efektywnej z nim walki. Nie warto udawać, że jesteśmy ze stali i nic nie czujemy. To normalne, że odczuwamy stres i że czasami ciężko jest sobie z nim poradzić. Jednocześnie samoświadomość własnych zalet i wad uodpornia nas na doznawanie stresu i niepowodzeń, których w życiu nie brakuje. Znajomość własnych możliwości i ograniczeń po- zwala też nam na bardziej realne stawianie sobie celów zawodowych, a tym samym broni nas przed dążeniem do nierealnych zamierzeń, które przekraczają nasze umiejętności i zdolności.

Ciało[2]

To miejsce, w którym mamy szczęście lub nieszczęście – przebywać. Może być źródłem dobrego samopoczucia i przyjemności, ale również obiektem chorób i napięć.

Nasze ciało jest układem działania, źródłem praktyk, którego czynne zaangażowanie w codzienne interakcje jest konieczne do zachowania spójnego poczucia własnej wartości.

Temat postrzegania własnego ciała jest niezwykle ważny zwłaszcza w kontekście młodych ludzi. Zaburzenia dotyczące obrazu swojej cielesności wykazują tendencję do nasilania się i rozpowszechniania. Ma to negatywne konsekwencje dla psychospołecznego funkcjonowania:

    • Stres
    • Unikanie kontaktów
    • Trudności w sferze edukacyjnej, zawodowej
    • Trudności w sferze towarzyskiej
    • Trudności w sferze seksualnej
    • Obniżona odczuwalna jakość życia
    • Nałogi
  • Ciało jako „środek ekspresji tożsamości” i „mediator interakcji” stanowi ważny obiekt oceny i samooceny dokonywanej według kulturowych kryteriów dotyczących tego, jak powinno się zachowywać, jak czuć i jak prezentować.
  • Lęk społeczny (bardzo ważne źródło stresu!) powstaje, kiedy jesteśmy motywowani do wywierania pożądanego wrażenia, ale wątpimy, czy zdołamy tego dokonać.

Osoby niezadowolone ze swojego wyglądu:

    • Mają niższe poczucie skuteczności autoprezentacyjnej,
    • Mogą oczekiwać dezaprobaty ze strony innych ludzi,
    • Są bardziej wrażliwe na wszelkie przejawy krytyki i mogą prowokować, na zasadzie samo- spełniającej się przepowiedni, nieprzychylne zachowania wobec siebie,
    • W związku z tym, że są bardziej skoncentrowane na sobie i własnym ciele – stąd bardziej wyłapują sygnały lękowe, stresowe pobudzenia.
    • Atrakcyjność fizyczna jest łączona z wieloma pożądanymi właściwościami: bycie interesującym, inteligentnym, silnym, pewnym siebie, kompetentnym, odnoszącym sukcesy, zrównoważonym, przyjaznym, ciepłym, a nawet moralnym.
  • ! Akceptowanie siebie to pierwszy krok, do skutecznego radzenia sobie ze stresem. Nie ma jednego modelu piękna. Patrząc na ludność Świata wydaje się to przecież Jeśli Ty będziesz czuć się ze sobą dobrze – ludzie będą Cię również tak postrzegać.
  • ! Jest różnica między uczciwym poczuciem wewnętrznej stabilności i bezpieczeństwa, a jedynie MASKĄ dla takiej postawy, po to by robić wrażenie. Za maską zawsze kryje się niepewność. Najważniejsze, to żyć ze samym sobą w prawdzie i stale ją odkrywać.

 

 

[1] Kuleta M.(2008), Doświadczenie lęku społecznego i obraz własnego ciała – wzajemne zależności. W: Wrona – Polańska (red.) Zdrowie, Stres, Choroba w wymiarze psychologicznym. Wyd. „Impuls”, Kraków

[2] Ibidem

2.1.4. Techniki radzenia sobie ze stresem

RADZENIE SOBIE [1]:

  • To stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu uporanie się z określonymi zewnętrznymi i wewnętrznymi wymaganiami, ocenianymi przez osobę jako obciążające i przekraczające jej
  • Jest to ciąg celowych wysiłków, podejmowanych w wyniku określonej oceny
  • Kontynuowanie tych wysiłków przez jakiś czas oraz charakteryzująca je zmienność decydują o tym, że radzenie sobie ma charakter procesu.

Funkcje radzenia sobie:

  1. Instrumentalna, zadaniowa, zorientowana na problem.
  2. Samoregulacja emocji
    • Radzenie sobie skoncentrowane na emocjach może zmierzać do zwiększania pobudzenia, ponieważ to mobilizuje do działania.
  3. Skoncentrowana na unikaniu.
  4. Skoncentrowana na znaczeniu.
    • Obejmuje strategie poznawcze, umożliwiające in. nadawanie znaczenia sytuacjom chronicznego stresu, nie dającego się kontrolować.
  5. Poszukiwanie społecznego
  6. Radzenie sobie religijne, szerzej – duchowe
    • Osoba posługująca się religijnym radzeniem sobie traktuje Boga jako źródło oparcia w przezwyciężaniu stresu.
    • Formy: wykorzystywanie otrzymanych od Boga zasobów; delegowanie na Boga odpowiedzialności za rozwiązanie problemów; współpraca z Bogiem.

[1] Heszen I., Sęk H.(2007), Psychologia zdrowia (s. 141 – 160), PWN, Warszawa

2.1.5. Formy radzenia sobie zorientowane na przyszłość[1]

  • Antycypacyjne radzenie sobie.
    • Ukierunkowane jest na nieuchronne wydarzenie, które ma nastąpić w niedalekiej przyszłości i jest związane z ryzykiem krzywdy lub straty.
  • Prewencyjne radzenie sobie.
    • Dotyczy krytycznego wydarzenia w bardziej odległej przyszłości, które może zajść z jakimś prawdopodobieństwem i polega na gromadzeniu ogólnych zasobów mogących zmniejszyć skutki przyszłych wydarzeń stresowych.
  • Proaktywne radzenie sobie.
    • Wiąże się z przyszłymi Polega na gromadzeniu zasobów ułatwiających wykorzystanie przyszłych szans.
  • Emocje pełnią ważną rolę adaptacyjną – dają sygnał, że dzieje się coś dla nas istotnego oraz dodają energii do procesu radzenia sobie, kształtują jego przebieg.

Istnieją różne sposoby łagodzenia stresu, każdy z nas odczuwa stres z innych powodów oraz ina- czej reaguje na stres, dlatego też nie ma uniwersalnej metody na walkę ze stresem, która byłaby skuteczna dla wszystkich[2]:

  • Regularna aktywność fizyczna,
  • Hobby,
  • Techniki umysłowe,
  • Relaks ciała,
  • Opanowanie technik zarządzania czasem,
  • Utrzymuj kontakt z naturą,
  • Utrzymywanie równowagi i dystansu,
  • Zdrowe życie (brak używek).
  • Miej czas tylko dla siebie
  • Spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi,
  • Kontrolowanie swojego umysłu,
  • Poprawienie własnej samooceny,
  • Przezwyciężenie nieśmiałości,
  • Nauczenie się rozpoznawania objawów stresu,
  • Zdobycie wiedzy na temat zapobiegania niektórym sytuacjom, w których stres może przejąć nad nami kontrolę.

Regularna aktywność fizyczna

Jedna z najskuteczniejszych metod pokonywania stresu. Podczas ruchu napięte mięśnie rozluźniają się i poprawia się krążenie. Organizm dotlenia się. Ćwiczenia poprawiają ogólne samopoczucie i pozwalają na nabranie dystansu do codziennych problemów.

Hobby

Badania pokazują, że ludzie oddający się w wolnym czasie swojemu hobby zdecydowanie rzadziej cierpią z powodu problemów związanych ze stresem. Oddając się ulubionym zajęciom, zapominamy chwilowo o problemach i dajemy organizmowi czas na regenerację sił przed powrotem na pole walki.

Techniki umysłowe

Metody umysłowe polegają na celowym relaksowaniu umysłu. Do technik umysłowych zali- cza się takie metody jak medytacja, hipnoza czy techniki wizualizacyjne.

Relaks ciała

Techniki oddechowe, podczas których kontrolując wdechy i wydechy, obniżamy poziom napięcia związanego ze stresem. Innym przykładem są tu metody zaczerpnięte z Dalekiego Wschodu, takie jak joga lub tai chi.

Opanowanie technik zarządzania czasem

Ogromna ilość ludzi podlega stresowi z powodu napiętych terminów i braku czasu. Zarówno w pracy, jak i w domu ciągle żyjemy według zegarka, mając na głowie piętrzącą się listę spraw do załatwienia.

Utrzymuj kontakt z naturą

Spacer w pięknym pachnącym lesie, śpiew ptaków dostarczą energii i ułatwią radzenie sobie ze stresem.

Utrzymywanie równowagi i dystansu

Polega jednak na tym, aby starać się utrzymać równowagę pomiędzy odpowiedzialnością i zadaniami do wykonania, a życiem prywatnym oraz czasem dla siebie.

Zdrowe życie

Osoby wypoczęte i prowadzące zdrowy tryb życia znacznie łatwiej radzą sobie ze stresem. Palenie, nadużywanie alkoholu, niezdrowe jedzenie oraz brak wypoczynku, osłabiają Twoje siły i zdrowie. Znacznie trudniej jest wtedy spojrzeć na problemy jak na wyzwania. Jedną z najprostszych metod na obniżenie poziomu stresu jest porządne wysypianie się.

Miej czas tylko dla siebie

Bardzo prosta i przyjemna metoda radzenia sobie ze stresem poprzez relaks. Wystarczy poświęcić czas tylko dla siebie, sprawić sobie przyjemność i usiąść, położyć się w wygodnym miejscu, albo pójść na spacer. Można posłuchać ulubionej muzyki, poczytać książkę, czy zrobić sobie relaksującą kąpiel.

Spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi

Wprawdzie czasem dom i przyjaciele również potrafią być źródłem stresu, dla większości z nas jednak poczucie przynależności i akceptacji ze strony bliskich jest silnym lekiem uspokajającym. Nie izoluj się, nie unikaj towarzystwa tych, których kochasz. Rozmawiaj o swoich uczuciach. Otrzymując wsparcie od osób na których nam zależy, znacznie dzielniej stajemy w szranki, aby zmierzyć się ze swoim stresem. Przytulaj się – to wyzwala hormony szczęścia, które zmniejszają niepokój, stres i ogólnie poprawiają samopoczucie.

Kontrolowanie swojego umysłu

Osoby cierpiące na nadmierny stres, często mają natrętne, powracające stresujące myśli. Jeżeli wciąż uporczywie myślisz o problemie, choć nie możesz go w danej chwili rozwiązać, usuń go z głowy.

 

[1] Ibiem

[2] Jankowiak M., 15 najskuteczniejszych sposobów na radzenie sobie ze stresem, M.Kijak M. i Projekt Sukces, www.ProjektSukces.pl.

2.1.6. Wizualizacja - "Kolory"

Przyjmij wygodną pozycję siedzącą… zamknij oczy i rozluźnij całe ciało…, zaraz usłyszysz siedem fragmentów, które będą reprezentowały siedem kolorów tęczy…

  • Wyobraź sobie kolor czerwony… przypomnij sobie taki kolor… przypomnij sobie jakiś przed- miot lub owoc, który jest w takim kolorze… wyobrażaj sobie ten przedmiot… wyobrażaj sobie, że kolor czerwony wypełnia wszystko dookoła… jak Ci z nim jest? … Pozostań z nim przez chwilę….
  • Wyobraź sobie kolor pomarańczowy… jaskrawy kolor pomarańczowy… przypomnij sobie właśnie taki kolor… Przypomnij sobie jakiś przedmiot lub owoc, który jest w takim właśnie kolorze…, wyobrażaj sobie ten przedmiot… jak Ci z nim jest?… pozostańcie razem…
  • Wyobraź sobie kolor żółty…, słoneczny kolor żółci… staraj przypomnieć sobie właśnie taki kolor… przypomnij sobie jakiś przedmiot lub owoc, który jest w kolorze żółtym… wyobrażaj sobie ten przedmiot… wyobrażaj sobie, że kolor żółty wypełnia wszystko dookoła… jak Ci z nim jest? … Pozostań z nim….
  • Wyobraź sobie kolor zielony…, soczysty kolor zieleni… staraj się przypomnieć sobie właśnie taki kolor… przypomnij sobie sytuacje lub miejsce, gdzie widziałeś właśnie taki kolor… wy- obrażaj sobie, że kolor zielony wypełnia wszystko dookoła… jak Ci z nim jest? … Czujesz coraz większe odprężenie….
  • Wyobraź sobie kolor niebieski…, głęboki kolor jasnego błękitu… przypomnij sobie taki błękit… przypomnij sobie z czym Ci się kojarzy… wyobrażaj sobie, że kolor niebieski wypełnia wszystko dookoła … jak Ci z nim jest? … Ty i kolor niebieski…. Zatapia Cię coraz bardziej w wyciszeniu i głębokiej relaksacji…
  •  Wyobrażaj sobie kolor granatowy…, czysty i szlachetny granat… czy poznałeś już taki ko- lor?… czy gdzieś go widziałeś?… wyobraź sobie tę sytuację … odczuwasz go… i odprężasz się jeszcze głębiej…
  • I wyobraź sobie ostatni kolor tęczy, kolor fioletowy… tajemniczy kolor fioletowy… czy znasz ten kolor?… gdzie go widziałeś?… wchodzisz w najgłębszy stan wyciszenia… wszystko wo- kół staje się bardzo jasne… wszystkie kolory łączą się ze sobą… teraz… w oddali od siebie wyobrażasz sobie siedmiokolorową tęczę…, a następnie powoli otwórz oczy…

2.1.7. Techniki oddechowe - propozycje ćwiczeń

Pozycja sowy: długie siedzenie, chwytamy dłonią ramie przeciwległe, robimy głęboki wdech, głowę skręcamy do tego ramienia, które trzymamy, i wydychamy powietrze krótkimi wydechami (próba piórka).

Pozycja dorożkarska: nabrać powietrza w płuca, prostując plecy, a potem, powoli wypuszczając powietrze, pozwolić „opaść” klatce piersiowej, stopniowo pochylając się, najpierw kolana przywrzeć mocno do siebie, a potem rozluźniając mięśnie, rozstawić swobodnie, ręce luźno opuścić na kolana, pokołysać się jakby w rytm jazdy.

Pozycja leżąca: najlepiej jest położyć się na plecach, jednak jeśli nie ma takiej możliwości – przyjmij wygodną pozycję siedzącą: całe stopy mocno na ziemi – proste plecy – ręce na kolanach. Zamknij oczy. Zacznij powoli wdychać powietrze nosem (można sobie w umyśle liczyć), wypełniaj powoli płuca, kontroluj, czy przepona wypełnia się powietrzem: 8 – 10 sekund. Wstrzymaj oddech na 1 – 2 sekundy. Spokojnie zacznij wypuszczać powietrze z płuc – ustami. Poczekaj kilka sekund i powtórz cykl.

2.1.8. Case

MATERIAŁ: Przykłady sytuacji, które mogą wywołać stres i konstruktywne sposoby ich rozwiązywania.

CEL: Próby znalezienia konstruktywnych rozwiązań oraz próba zarejestrowania wczesnych objawów napływającego stresu.

PRZYKŁAD: Siedzę na warsztatach. Siedzimy w kręgu. Trener mówi i mówi – mija 45 minut… nic… dalej mówi… daje jakieś zadania do zrobienia… myślę sobie „ Co jest! Kurza stopa, miała być prze- rwa”. No nic, siedzę dalej. Mija 60 minut, a on dalej mówi i nie zapowiada się na to, że skończy. Jeszcze koleżanka obok coś się pyta. No, masakra! Ja chcę pójść „zajarać”! Mija 67 minuta a on dalej mówi…

  • Sytuacja niewątpliwie jest wielce stresująca.
  • Jakie macie sposoby na jej rozwiązanie?
  • Co się dzieje w takim momencie w organizmie?
  • Jakie techniki można zastosować?

NASTĘPNIE:

  • Podział Uczestników na 3 grupy. Każdy ma wymyśleć po jednej sytuacji, która może być stresująca oraz sposoby jej rozwiązania.
  • Podzielenie się wnioskami z całą grupą, dyskusja, czy dane metody były z punktu widzenia nauki zdrowe, konstruktywne, a przez to słuszne.
  • Jeśli odpowiedź na powyższe pytania brzmi „nie” – zastanawiamy się wspólnie – co należałoby zrobić innego w danej sytuacji. Dochodzenie do wspólnych wniosków.

 

2.1.9. Relaksacja mięśniowa

Odtworzenie nagrania mp3. Młodzież leży na kocach, na podłodze. Prowadzący uczestniczy aktyw- nie w relaksacji. (źródło: www.relaksacja.pl)

Wykazanie korzyści:

  • Redukcja objawów lękowych.
  • Wzmocnienie zaufania do siebie.
  • Zmniejszenie nadciśnienia i poprawa pracy serca.
  • Lepsza praca żołądka i jelit.
  • Rozwój wyobraźni i procesów myślenia.
  • Wzmocnienie kontroli nad własnym nastrojem.

Trening polega na wykonywaniu określonych, celowych ruchów rękami, nogami, tułowiem i twarzą, po to, aby napinać i rozluźniać określone grupy mięśni organizmu.

 

2.1.10. Gra "Mafia"

(ŹRÓDŁO: www.wikipedia.pl)

MATERIAŁY: Karty z postaciami gry

CEL: Aktywizacja grupy.

ROZGRYWKA: Gra składa się z rund podzielonych na następujące po sobie w ustalonej kolejności etapy – podział na frakcje i naprzemienne fazy nocy i dnia.

Frakcje:

  • Dobra – Miasto, Detektyw i Ksiądz (7 osób)
  • Zła – Mafia (4 osoby)

Do grup trafia się losowo. Rozgrywka się kończy, kiedy ofiarami symbolicznej „likwidacji” padną wszyscy członkowie jednej, bądź drugiej frakcji.

  • Dokończenie KOLAŻU z początku zajęć.
  • Dyskusja na temat warsztatu:
    • Jakie zyski, jakie straty dziś wynosisz z zajęć?
    • Kto myśli podobnie do „Ciebie”?
    • Co możesz zmienić po swojej stronie, aby bardziej skorzystać na następnych zajęciach?
    • Czego oczekujesz od prowadzącego warsztat?
  • Wypełnienie ankiety ewaluacyjnej.

 

2.1.11. Krąg

CEL: uspokojenie emocji po pracy grupowej, pożegnanie.

PODCELE: Integracja, bliskość.

INSTRUKCJA: Połóżcie sobie nawzajem ręce na barki i utwórzcie spleciony krąg. Zamknijcie oczy i zacznijcie się delikatnie kołysać po obwodzie koła. Po kilku minutach otwórzcie powoli oczy, ale nie rozluźniajcie kręgu. Popatrzcie przez chwilę na siebie wzajemnie. Zaakcentujcie przekazanie sąsiadowi pozytywnej energii mocniejszym dociśnięciem rąk.

PYTANIE: Z jakimi emocjami dziś kończycie?

  • Pożegnanie.

3. AGRESJA I METODY RADZENIA SOBIE Z NIĄ

Cel główny:

  1. Nabywanie umiejętności wglądu we własne emocje;
  2. Poszerzenie wiedzy dotyczącej własnej złości i agresji;
  3. Rozwój samokontroli w sytuacjach wywołujących złość i w momentach zachowań agresywnych.

Cele szczegółowe:

  1. Integracja grupy;
  2. Wyjaśnienie czym są trudne uczucia takie jak złość, w jakich sytuacjach może się pojawiać;
  3. Zwrócenie uwagi na moment, kiedy pojawia się impuls złości;
  4. Ćwiczenia mające na celu trening umiejętności hamowania impulsu złości, zanim doprowadzi on do agresywnego zachowania;
  5. Zapoznanie się z mechanizmem zachowań autoagresywnych oraz ich przyczyn;
  6. Poszukiwanie sposobów kształtowania umiejętności zastępowania agresji konstruktywnymi sposobami reagowania;
  7. Nauka prostego sposobu pozbywania się napięcia.

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą agresji i metodami radzenia sobie z nią.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły zaobserwować objawy narastającej złości we wczesnym stadium.
  • Poznają możliwość innych reakcji niż agresja – w sytuacjach frustracji.
  • Będą potrafiły w prosty sposób znosić pojawiające się napięcie.

Czas trwania: 4 h

3.1. Program, Metody proponowane do realizacji tego tematu

1. Przywitanie się, tematyka zajęć i ogólny (5 min)
2. „W tej chwili mam ochotę na…” – dokończ zdanie

  • CEL: Rozpoznanie energii Uczestników warsztatów.

3. „Gdzie jest ta twarz” (10 min):

  • CEL: Koncentracja, rozwój relacji interpersonalnych

INSTRUKCJA: Uczestnicy siadają w parach naprzeciwko siebie. Jedna osoba próbuje poznać twarz partnera, przyglądając się jej, badając dotykiem. Prowadzący zaleca, aby robić to delikatnie. Następnie osoba, która poznawała twarz ma zasłaniane oczy i musi odnaleźć Partnera w całej grupie. Potem następuje zmiana w dwójkach.

4. „Reklama”: (max. 10 min)

CEL: Integracja grupy, autoprezentacja.

INSTRUKCJA: Dobierzcie się w pary. Jedna osoba jest Dziennikarzem i przeprowadza wywiad z drugą. Stara się zebrać jak najwięcej informacji o zdolnościach, pasjach, marzeniach pytanej osoby. Starajcie się dowiedzieć czegoś nowego o osobie, której zadajecie pytania. Później w pa- rach następuje zmiana.

Następnie każdy – grupie – przedstawia „REKLAMĘ” osoby, z którą rozmawiał.

OMÓWIENIE: Jak się czuliście podczas tego ćwiczenia? Która rola bardziej Wam pasowała? Jak przeżywaliście moment, kiedy to Wasza osoba była prezentowana na forum?

5. „Uczucia”: (12 min)

CEL: Pobudzenie twórczego myślenia, praca na emocjach. Rozpoznawanie uczuć.

INSTRUKCJA: Uczestnicy zostają podzieleni na grupy trzy – i czteroosobowe. Każdy z nich losuje kartkę z nazwą uczucia – emocji. Zadaniem ich jest przedstawienie scenki sytuacyjnej, w której, każdy członek grupy będzie mógł zagrać swoje uczucie. Pozostałe grupy zgadują zarówno temat scenki, jak i uczucia przedstawiane przez aktorów.

Materiały: karteczki z nazwami uczuć – emocji

6. Zabawa „Balony” (10 min)

Każdy otrzymuje balon, który należy nadmuchać i przywiązać sobie do kostki. Prowadzący poda- je instrukcję, że zadaniem każdej osoby jest zniszczyć jak najwięcej balonów, starając się oszczędzić swój własny. Po zakończeniu pytamy: Jak się czułeś, kiedy udało Ci się zniszczyć czyjś balon? Co czułeś, kiedy zniszczono twój balon?

7. Dokończenie zdań (7 min)

„Czuję złość, gdy…”

„Jestem wściekła/y wtedy, kiedy ktoś…”

„Gdy czuję złość, to…”

„Kiedy inni są rozzłoszczeni, wtedy…”

Dyskusja. Wspólnie zastanawiamy się, co można zrobić z własną złością, gdy nas dopadnie, jak odreagować napięcie, aby inni przez nas nie cierpieli.

8. Zabawa „Złe spojrzenie” (10 min.)

CEL: Rozpoznawanie mimicznego uczucia złości, praca w grupie.

INSTRUKCJA: Przed rozpoczęciem zabawy odbywa się ściśle tajne losowanie, kto będzie miał

„złe spojrzenie”. Uczestnik ze „złym spojrzeniem” próbuje ustrzelić pozostałych swoimi oczami poprzez wpatrywanie się w nich, mruganie itp. Ten, kto poczuje się trafiony, mówi: „Zostałem dotknięty” i siada poza obrębem koła – trafienie nie jest potwierdzane przez Gracza ze „złym spojrzeniem”. Wszyscy obserwują uważnie wydarzenia oraz siebie nawzajem, aby odgadnąć, kto ma „złe spojrzenie”. Kto uważa, że rozpoznał osobę ze „złym spojrzeniem”, podnosi rękę do góry i woła: „Żądam nakazu zatrzymania dla…”. W trakcie rozmowy na zakończenie można po- dyskutować na temat niedociągnięć we wzajemnym postrzeganiu się i ocenianiu, powstawania plotek i krzywdzących opinii, które mogą wywoływać złość.

9. Ćwiczenia oddechowe „Na leśnej polanie” (5 min.)

Podajemy instrukcję mającą na celu naukę rozluźniania ciała. Prosimy, by Uczestnicy usiedli na podłodze, ręce opuszczone wzdłuż boków, plecy wyprostowane, głowa prosto i podajemy instrukcję do prostych ćwiczeń oddechowych:

„Siedzimy na polanie w lesie. Jest ciepła słoneczna pogoda. Wieje lekki wiatr. Słyszymy, jak szumią drzewa dookoła nas. Bierzemy głęboki wdech nosem, czujemy zapach lasu. Wpuszczamy leśne po- wietrze do brzucha, który rośnie nam jak nadmuchana piłka. Zatrzymujemy powietrze licząc do czte- rech. Powoli wydychamy powietrze przez nos. Brzuch opróżnia się z piłki w naszym brzuchu, wolno wypuszczamy znów powietrze licząc do czterech. Zatrzymujemy oddech licząc znów do czterech.”

10. Prezentacja filmu, np.: „Stanfordzki eksperyment więzienny” lub „Uzależnione od autoagresji – Samookaleczanie” oraz dyskusja na temat obejrzanego obrazu.

11. Prezentacja teorii dotyczącej agresji w wersji multimedialnej (najlepiej), np. na podstawie  materiału przedstawionego w dalszej części.

 

 

3.1.1. Agresja

„Działanie (fizyczne, słowne, symboliczne) zmierzające do spowodowania szkody, wyrządzenia krzywdy fizycznej lub psychicznej, skierowane na inną osobę, przedmiot lub siebie samego (autoagresja)”

Klasyfikując agresywne zachowania ze względu na formę jego występowania, można wyróżnić:

  • agresję fizyczną – gdzie agresor wykorzystuje określone części ciała lub narzędzia, zadając ból lub wyrządzając szkody jednostce będącej przedmiotem agresji;
  • agresję werbalną – czyli reakcję głosową stanowiącą dolegliwy dla innego organizmu bo- dziec, wywołujący u niego strach, poczucie krzywdy, odrzucenie emocjonalne.

W potocznym znaczeniu termin „agresja” oznacza wrogie ruchy i zachowania, mające na celu wy- rządzenie komuś krzywdy, szkody, straty czy bólu.

Mówiąc o agresji, nie sposób pominąć zjawiska przemocy, ponieważ obecnie pojęcia te stosuje się najczęściej w tym samym znaczeniu. Zwykle definicje przemocy biorą pod uwagę trzy podstawowe kryteria:

  • rodzaj zachowania,
  • intencje

oraz

  • skutki

Najdokładniej odzwierciedla to definicja, która nazywa przemoc „wszelkimi nieprzypadkowymi atakami godzącymi w osobistą wolność jednostki lub przyczyniającymi się do fizycznej, a także psychicznej szkody osoby, wykraczającymi poza społeczne zasady wzajemnej relacji”.

 

3.1.2. Agresja jako postawa wyuczona społecznie

  • Społeczne uczenie się przemocy to in. wpływ otoczenia na kształtowanie postawy.
  • Olbrzymie znaczenie w tej dziedzinie przywiązuje się do Jej wpływ na powstawanie agresji u dzieci związany jest ze specyficznymi formami i oddziaływaniem rodziny.
  • Podstawową przyczyną powstawania agresji u dzieci jest długotrwała niemożność zaspokojenia swoich potrzeb, m.in. potrzeb zależności emocjonalnej.
  • Brak więzi z rodziną uniemożliwia dzieciom identyfikację z normami czy postawami ich rodziców.

W efekcie nie dochodzi do internalizacji (przyjmowanie wartości, norm, zasad społecznych itp. narzucanych od pewnego czasu z zewnątrz i uznawanie ich za swoje własne) mechanizmów kontroli wewnętrznej, co może powodować uaktywnienie się reakcji agresywnych.

  • Negatywne znaczenie agresji wśród ludzi to fakt oczywisty.
  • Wymaga natomiast stwierdzić, że agresja nie zawsze jest zła.
  • Totalne kwestionowanie agresji jako dopuszczalnej metody zachowania społecznego nie znajduje jednoznacznego uzasadnienia w wynikach badań, przekonanie o jej wyłącznie negatywnym charakterze przegrywa w starciu z „teoriami potocznymi”.
  • Niekiedy agresja stanowi jedynie możliwą formę zachowania służącą biologicznemu przetrwaniu (odparcia ataku, kradzież w obliczu śmierci głodowej, walka plemienna o przetrwanie).
  • Jej konieczność bywa także uzasadniona w sensie psychologicznym – gdy stanowi mniejsze zło chroniąc przed chorobami i destrukcją, gdy jest wołaniem o pomoc.
  • Trudno uznać bierną i nieagresywną postawę w sytuacjach ataku (gdy ucieczka nie jest możliwa, a na pomoc nie można liczyć) za jedynie słuszną i przystosowawczą.
  • Jak dotąd nie ustalono uniwersalnej metody obrony w obliczu ataku.
  • Komunikowanie bezbronności bywa zgubne, a sygnały cierpienia ofiary mogą zarówno wzmacniać, jak też hamować agresora w jego ataku.
  • Ryzyko zaburzeń psychosomatycznych powodowanych blokowaniem i hamowaniem agresji wzrasta, gdy źródła pierwotnej tendencji do agresji związane są z pobudzeniem emocjonalnym, konfliktem motywacyjnym lub poznawczym oraz wtedy, gdy deficyt dotyczy ważnych potrzeb psychologicznych.

Wielu teoretyków uważa, że podłożem problemów psychicznych jest wypieranie (jest to usunięcie ze świadomości myśli, uczuć, wspomnień, które przywołują bolesne skojarzenia) emocji, przede wszystkim zaś agresji i lęku.

  • Agresja jest czasem wołaniem o pomoc, demonstracją niezaspokojonej potrzeby bezpieczeństwa, chęci indywidualnego potraktowania.
  • Taki demonstracyjny charakter często przypisuje się agresji prezentowanej przez dzieci wychowywane w placówkach, takich jak dom dziecka, zakład wychowawczy, ale pojawia się ona w żłobkach, przedszkolu, szkole i najbliższej rodzinie.
    • Jest prośbą o zainteresowanie,
    • o kontakt psychiczny,
    • o wyłączność uczuć.

Niedostrzeganie lub zignorowanie tych sygnałów bywa zgubne i dramatyczne – agresja staje się formą odwetu i stałą strategią zachowania.

  • Nie czynimy zła pozwalając na wyrażanie gniewu, sprzeciwu, własnego zdania, poczucia niezawinionej krzywdy (poprzez informowanie o stanie swoich uczuć i wzbudzonych emocjach).
  • Czynimy zło stosując totalny zakaz wyrażania buntu. Jego konsekwencją bywa wrogość znajdując upust w agresywnych formach Jeśli stosowanie takich akcji odwetowych jest nieświadome, prowadzi do niebagatelnych skutków – zaburza przystosowanie, zagraża egzystencji.
  • Przykłady takich akcji odwetowych to stosowanie głodówek, wycofanie się z kontaktów z otoczeniem, spadek motywacji do nauki i pracy, apatia i bezczynność.
  • Akcje odwetowe mogą także przenieść się na teren „niezagrożony” – wrogość znajduje ujście w szkole, na podwórku, w przedszkolu, w miejscu pracy, jej ofiarami stają się niewinni i przypadkowi ludzie.

3.1.3. Formy agresji, które są akceptowane społecznie

Formy agresji, które są akceptowane społecznie:

  • w obronie własnej (w sposób wystarczający lecz nie nadmierny),
  • obrona swoich przekonań,
  • zmagania sportowe (akt agresji może mieć skutek bezpośredni w formie zdobytego punktu czy uzyskania przewagi nad rywalem).

W dzisiejszym świecie większość społeczeństwa akceptuje wiele form agresji, które są przedstawiane w filmach i bajkach, które są przesiąknięte agresją.

Osoby, które się uciekają do agresji biernej, zaprzeczają, że w ogóle czują gniew do kogoś innego bądź siebie samego. Stosowanie agresji biernej NIE JEST ROZWIĄZANIEM!

Oto kilka form biernej agresji:

  • Nieodzywanie się, naburmuszona mina, obrażanie się.
  • Techniki zwlekania: lenistwo, spóźnianie się.
  • Nieprzyznawanie się do gniewu (często stwierdzeniom typu: „Nic mi nie jest” towarzyszy mowa ciała wyrażająca zupełnie coś innego).
  • Ignorowanie rozmówcy.
  • „Ciosy w plecy”, rozpuszczanie plotek, sabotowanie danej osoby przy jednoczesnym unikaniu bezpośredniej konfrontacji.
  • Świadome „granie na nerwach” drugiej osobie, ale bez przekraczania granicy otwartego konfliktu.

Bierna agresja to próba manipulacji drugą osobą, dokuczenia jej lub zranienia bez ryzykowania otwartego konfliktu. Bierna agresja jest bardziej destrukcyjna od czynnej. Bierny agresor nie daje się złapać na gorącym uczynku, w związku z czym odsłonięcie działającego u niego mechanizmu zaprzeczania i skłonienie do podjęcia uczciwych, równoprawnych negocjacji może okazać się bardzo trudne!

 

3.1.4. Autoagresja

  • Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu spowodowanie psychicznej albo fizycznej szkody, jest to agresja skierowana „do wewnątrz”. To pewne zaburzenie instynktu samozachowawczego, który wyraża się tendencją do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających zdrowiu, a nawet życiu. Osoba z różnych przyczyn atakuje samą siebie, powoduje to oprócz fizycznych obrażeń, również i pogłębienie obecnych już psychicznych problemów. Jest to zjawisko o złożonym charakterze. Samookaleczenie nie jest bowiem tylko samym okaleczeniem, lecz procesem, którego efektem są rany. Aby lepiej zrozumieć to zagadnienie należy poznać typy autoagresji.
  • Wyróżnić można zatem autoagresję bezpośrednią (bicie, samookaleczenie, samooskarżanie) oraz pośrednią (jednostka wymusza, prowokuje i poddaje się agresji innych). Występuje także podział na werbalną i niewerbalną.
  • Autoagresja werbalna polega na zaniżaniu swej samooceny, poprzez wmawianie sobie własnej małej wartości, częstą krytykę siebie i swojego
  • Autoagresja niewerbalna – samookaleczenie – to uszkodzenie ciała, które może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych, wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połyka- nie ich, polewanie się kwasem, przypalanie, łamanie kości, uszkadzanie lub wycinanie fragmentów ciała, także narządów płciowych, powiek, gałek ocznych Jest to agresja jawna.

Z czasem autoagresja jawna może przejść w ukrytą. Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest pozorowanie objawów choroby fizycznej lub psychicznej. Osoby stosujące takie praktyki wierzą, że cierpią na poważną chorobę, zaprzeczają faktowi, że same wywołują swoje dolegliwości. Pozorowane są choroby układu pokarmowego (np. krwawienie z żołądka – połykanie krwi własnej lub zwierzęcej), nerek i moczowodów (kaleczenie narządów drutem), skóry (polewanie kwasem), stawów i mięśni, tarczycy, wywoływana jest również np. gorączka (wstrzykiwanie do krwiobiegu wody zanieczyszczonej moczem, śliną i innymi substancjami).

  • „Samouszkodzenie staje się metodą radzenia sobie z wieloma problemami w życiu. Wydaje się, że dla osób, które przeżyły traumę, jest to uniwersalne narzędzie i używają go, aby sobie poradzić z niezwykle intensywnymi emocjami” – tłumaczy w rozmowie z „Los Angeles Times” Ruta Mazelis, konsultantka Sidran Institute z Baltimore, organizacji, która zajmuje się traumatycznymi stresami.
  • Ludzie, u których pojawiają się negatywne emocje (wstyd, poczucie winy, wściekłość, zazdrość), próbują z nimi walczyć, jedną z form walki jest zadawanie sobie bólu. To kara a za- razem pokuta, która uwalnia emocje.
  • Ból, jaki towarzyszy okaleczeniu ciała, jednym przynosi emocjonalną ulgę, a drudzy zaczynają dzięki niemu czuć, że żyją.

U części samookaleczających się osób, sam akt jest osobliwą formą zwrócenia na siebie uwagi albo wołania o pomoc. Lekarze, tłumacząc wzrost liczy samookaleczeń, wskazują na większą podatność młodzieży na zaburzenia psychiczne. Nastolatki nie radzą sobie z presją i własnymi problemami.

3.1.5. Autoagresja i agresja - ćwiczenia

1. Stwórz listę pozytywnych i negatywnych stron zachowań (auto)agresywnych, jakie stosujesz. Spójrz na swoje listy – która jest dłuższa?

Przypisz tym zachowaniom ocenę od 0 do 5, gdzie „0” – znaczy najmniej ważna, a „5” – najbardziej ważne

Wyobraź sobie siebie za 5-10 lat, jakie wtedy może mieć znaczenie dla Ciebie autoagresja?

2. Napisz 2 listy – w jednym potraktuj autoagresję jako przyjaciela, w drugim jako wroga. Opcjonalnie stwórz dwa rysunki.

Np. „ Drogie samookaleczanie…”; „Samookaleczanie, nienawidzę Cię. Nienawidzę Cię, bo…”

!!! WAŻNE

Ludzie, którzy krzywdzą samych siebie, często czują się:

  • Samotni, odizolowani, niezrozumiani
  • Przytłoczeni problemami, zwłaszcza tymi, które dotyczą związków z ludźmi
  • Złapani w pułapkę bez wyjścia, bez nadziei na uwolnienie
  • Przegrani, bo myślą o sobie, że nic nie potrafią zrobić dobrze

Kiedy Człowiek tak się czuje, trudno mu pamiętać, że:

  • Nie jest sam
  • Nic nie trwa wiecznie

3. Sporządź dokładną listę i trzymaj się Zastanów się co będzie, jeśli dane sposoby radzenia nie zadziałają. Postaraj się ćwiczyć poszczególne metody, nawet gdy czujesz się całkiem dobrze. Przyglądaj się, jak działają. NIE SPODZIEWAJ SIĘ CUDÓW – PAMIĘTAJ, ŻE TO ĆWICZENIE CZYNI MISTRZA.

  • SKONCENTRUJ SIĘ NA CZYMŚ INNYM – brzmi banalnie, ale odwrócenie uwagi od negatywnych myśli potrafi czasem zdziałać „cuda”.
  • Najskuteczniejsze są metody wymagające wysiłku fizycznego, które pomaga zredukować napięcie:
      • Znajdź sobie hobby
      • Posprzątaj
      • Spotkaj się z kimś
      • Napisz co przeżywasz, na kartce
      • Pograj w jakieś gry
      • Idź na spacer
      • Zjedz coś
  • Przywołuj u siebie pozytywne emocje:
      • Przeczytaj książkę, gazetę
      • Obejrzyj film
      • Posłuchaj muzyki
  • Myśl o czymś innym:
      • Policz od 10 do 0
      • Licz drzewa za oknem, kolory na obrazie, cokolwiek
      • Rozwiąż krzyżówkę
  • Koncentruj się na silnych bodźcach:
      • Ściskaj w dłoni kulkę z papieru, gumową piłeczkę czy coś w tym stylu
      • Słuchaj głośno muzyki (jak sytuacja społeczna tego wymaga – na słuchawkach)
  • Rób wszystko, żeby się odprężyć:
      • Umyj sobie włosy i wysusz, ułóż, uczesz, tak jak lubisz najbardziej
      • Zrób sobie makijaż, jeśli to jest coś, co Ci sprawia przyjemność
      • Weź kąpiel
      • Połóż sobie zimny kompres na czoło
      • Pobaw się ze swoim zwierzęciem, jeśli takie posiadasz i masz możliwość
      • Rozsiądź się wygodnie na krześle lub łóżku
      • Poproś kogoś, żeby zrobił Ci coś do picia lub jedzenia (a potem się zrewanżuj)
      • Zrób sobie przerwę w pracy
  • Użyj wyobraźni:
      • Wyobraź sobie jakąś relaksującą scenkę
      • Przypomnij sobie jakieś miłe wydarzenie, albo miejsce, które Ci się dobrze kojarzy
      • Wyobraź sobie, jak pokonujesz trudności i wszystko kończy się dobrze

3.1.6. Case

Inne zastosowanie przedmiotów (7 min):

Uczestnicy siadają w kręgu. Dostają jeden przedmiot. Jest to przedmiot dobrze im znany – parasol, kapelusz, garnek, itp… Kolejno podają go sobie.

Ich zadaniem jest wymyślenie jak największej ilości zastosowań dla tego przedmiotu.

CEL: Wprowadzenie Uczestników w atmosferę twórczego myślenia.

CASE Z ŻYCIA:

MATERIAŁ: Przykłady sytuacji, które mogą wywoływać w Uczestnikach agresję.

CEL: Próby znalezienia konstruktywnych sposobów rozwiązywania sytuacji trudnych oraz próba rejestrowania wczesnych objawów narastającej złości.

PRZYKŁADY: Praca w trzech mini grupach. Uczestnicy prezentują sytuacje wywołujące agresję.

6 KROKÓW:

I. Szukanie możliwych rozwiązań poprzez „BURZĘ MÓZGÓW” (wymyślcie co najmniej 5).

Celem „burzy” jest wymyślenie jak największej liczby rozwiązań. Niech poniesie Was/Ciebie wyobraźnia. Nie ma złych i dobrych odpowiedzi. Są tylko dobre. Nie ignoruj czegoś, bo wydaje CI się egoistyczne, nierealne, szalone albo naciągane. Nie oceniaj i nie cenzuruj pomysłów, które Ci się nasuwają. Mów wszystko co przychodzi Ci do głowy. Sztuką jest odrzucić wszystkie ograniczenia.

II. PRZYJRZYJ SIĘ DOKŁADNIE WSZYSTKIM OPCJOM

III. WYBIERZ ROZWIĄZANIE, KTÓRE NAJBARDZIEJ CI ODPOWIADA.

IV. ZNAJDŹ SPOSOBY NA WPROWADZENIE ZMIAN W ŻYCIE.

V. WYKONAJ SWÓJ PLAN KROK PO KROKU.

VI. MONITORUJ SWOJE POSTĘPY.

To ćwiczenie może na początku wydawać się trudne, ale im więcej będziesz myśleć o swoich problemach, a co ważniejsze – metodach ich rozwiązywania, tym to stanie się dla Ciebie łatwiejsze.

Przypomnij sobie sytuację, która wywołała w Tobie złość. Oceń swoją emocję w % od 0 do 100, gdzie „0” oznacza brak złości, a „100” , że jest ogromna.

PYTANIA:

  • Jakie myśli jej towarzyszyły?
  • Jak inaczej mogę na to spojrzeć?
    • Jak oceniłbyś tą sytuację chwilę przed pojawieniem się trudności?
    • Jak spojrzałbyś na nią 3 lata temu? A jak za 3 lata?
    • Jak spojrzałby na nią Twój przyjaciel?
    • Jak oceniłbyś tą sytuację, gdyby opowiedział Ci ją Twój przyjaciel/przyjaciółka?
  • Co mi daje takie myślenie?
  • Dyskusja

Gra „PARODIOWANIE” (20 min.)

CEL: Improwizacja, rozwój grupy

INSTRUKCJA: Uczestnicy decydują jakie programy telewizyjne, znanych sportowców lub celebry- tów można by sparodiować. Dzielą się na grupy i każda z nich przygotowuje (ok. 10 min.) parodię. Śmiech ma wynikać z parodii, nie z nieudolności aktorów. Czas trwania scenki – około 5 min.

Ćwiczenie relaksacyjne „Masaż pleców”.

Wszyscy siedzą w kręgu, jeden za drugim i wykonują masaż barków. Potem odwracają się i to samo wykonują w drugą stronę. W tym ćwiczeniu można wykorzystać odpowiednio dobraną muzykę.

Zakończenie zajęć.

Grupa stoi w kole, każdy po kolei w sposób pantomimiczny pokazuje, w jakim nastroju kończy dzisiejsze zajęcia.

Wypełnienie ankiet ewaluacyjnych.

III BLOK: TRENING W ZAKRESIE EDUKACJI MEDIACYJNEJ

1. ASERTYWNOŚĆ

Cel główny szkolenia:

  1. Nabycie wiedzy z zakresu asertywnych zachowań;
  2. Nabycie umiejętności praktycznych w celu wybierania asertywności zamiast zachowań agresyw- nych lub unikających.

Cele szczegółowe:

  1. Integracja grupy;
  2. Nabycie wiedzy teoretycznej;
  3. Poszerzenie świadomości z zakresu własnych zachowań;
  4. Dowiedzenie się o możliwości świadomego wyboru zachowania asertywnego w sytuacji konfliktu

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą zachowań asertywnych i metodami wprowadzania ich w życie.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły zaobserwować objawy sytuacji narastającego konfliktu w sytuacji go wywołującej we wczesnym stadium.
  • Poznają techniki, dzięki którym na wczesnym stadium będą wiedziały jak świadomie kontrolować swoją nadchodzącą złość.
  • Będą potrafiły w prosty sposób znosić pojawiające się napięcie oraz w sposób bezpieczny dla siebie i otoczenia reagować – z poszanowaniem obu stron.

Czas trwania: 3 h

1.1. Program, Metody proponowane do realizacji tego tematu

1.1.1. Przywitanie, lista obecności, kontrakt, kwestie organizacyjne

1.1.2. Wizytówka

Każdy Uczestnik tworzy swoją wizytówkę (może być opis lub forma graficzna), by móc ją potem przedstawić na forum grupy:

  • Ja jako zwierzę
  • Ja jako instrument muzyczny
  • Ja jako kolor
  • Ja jako samochód
  • Ja jako znana postać
  • Ja jako owoc

1.1.3. Dyskusja na temat tego czym jest asertywność. Celem jest zorientowanie się, jaką wiedzę na ten temat mają Uczestnicy warsztatów

1.1.4. Mapa „Asertywności”

Mapa asertywności pomoże Ci sprawdzić, w jakich sytuacjach korzystasz ze swego prawa do asertywnego zachowania, a w jakich masz z tym kłopot.

Jak – w różnych sytuacjach – radzisz sobie z wyrażaniem siebie i uwzględnianiem praw innych osób.

Chodzi o to, żeby znaleźć sytuacje, które pogarszają Twój nastrój, zmniejszają Twoją wiarę w siebie, których się boisz, unikasz, w których czujesz własną bezradność. Albo też zachowujesz się w sposób, który zupełnie Cię nie zadowala. Zacienione kratki wskazują obszary Twoich trudności.

Wstaw krzyżyk do odpowiedniej kratki, przyjmując, że pierwsza oznacza Tak- raczej tak, a druga

Nie- raczej nie.

TABELA: MAPA ASERTYWNOŚCI – plik do pobrania

Wróć teraz do tych punktów Mapy, przy których Twój krzyżyk znalazł się w zacienionej kratce. Przy- pomnij sobie, o jakich sytuacjach z Twojego życia myślałeś, odpowiadając na dane pytanie. Spisz na kartce te sytuacje, z którymi masz kłopot, uwzględniając nie tylko te okoliczności, ale przede wszystkim osoby, których dotyczy ta trudność. Teraz zaplanuj zmianę.

Omówienie wyników i dyskusja na forum grupy.

1.1.5. Mini – wykład na temat asertywności

Asertywność, czyli:

umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontaktach z innymi osobami. Zachowanie aser- tywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, w sposób szanujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia tej drugiej osoby. Zachowanie asertywne oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Zakłada działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw, bez nieuzasadnionego niepokoju.

Być sobą:

  • Jednym z podstawowych i najważniejszych praw każdego z nas jest PRAWO DO BYCIA SOBĄ.
  • Każdy ma swoje prawa indywidualne, np. do tego jak się ubrać, co sobie obejrzeć, gdzie pójść coś zjeść, gdzie zdawać na studia, do jakiej pójść szkoły…
  • Większość naszych praw indywidualnych różni się od praw indywidualnych innych osób.
  • Jedno prawo jest dla nas wszystkich wspólne: swoje stosunki z innymi układamy według własnych potrzeb, uznawanych wartości i zgodnie ze swoimi upodobaniami.
  • Od nas samych zależeć powinny nasze myśli, czyny, potrzeby, postawy, prawa, tajemnice…
  • Kiedy wiemy, gdzie przebiegają granice naszego obszaru i ich strzeżemy, to innym trudniej będzie przedostać się przez nie i wywrzeć na nas niechciany wpływ.
  • W takiej sytuacji sami również nie będziemy wykraczać poza swoje, jasno określone granice.

JEDYNE CO CZŁOWIEK W ŻYCIU MUSI – TO WYBIERAĆ

Być pod wpływem innych:

  • Gdy ktoś przez jakiś czas pod wpływem jakiejś osoby postępuje wbrew sobie – początkowo odczuwa pewną frustrację, złości się. Z czasem zaczyna jednak czynić tę osobę odpowiedzialną za to, że ulega jej wpływom.
  • Stan taki, jeśli trwa zbyt długo, może być powodem gwałtownych wybuchów emocji, nawet agresji. Reakcja ta zazwyczaj jest nieproporcjonalna do bezpośredniej
  • Kiedy taka sytuacja trwa dłuższy okres czasu, tłumiony gniew przeradza się we wrogość i zamiast skupiać się na obronie własnych praw, osoba koncentruje się na sprawianiu drugiemu bólu – w ramach tak zwanego „odwetu”.

ASERTYWNOŚĆ MOŻE BYĆ DOSKONAŁYM SPOSOBEM NA ODSTRESOWANIE

„Nie rób drugiemu, co Tobie niemiłe”

„Miłuj bliźniego swego, jak siebie samego”

To zasady stare jak świat!

Brak asertywności jest równie niebezpieczny jak życie w stresie i powoduje podobne dolegliwości.

Depresja – kiedy złość przenosisz na siebie. Poczucie beznadziei i porażki. Wrażenie braku kontroli nad własnym życiem.

Frustracja – „jak mogę na to pozwalać?”, bez koncepcji jak zerwać się ze smyczy, którą sobie człowiek sam nałożył.

Agresja – kiedy trudne emocje nie mają możliwości zostać wyrażone, gromadzą się i w pewnym momencie będą domagały się upustu.

Lęk przed kontaktami z innymi ludźmi – konsekwencją tego stanu jest izolacja, niemożność utrzymania relacji.

Objawy somatyczne – m.in. bóle głowy, żołądka, nadciśnienie, wrzody.

1.1.6. Praca w parach – „Opis zdarzenia, kiedy nie byłem asertywny”

Co zyskałem dzięki temu?
Jakie poniosłem koszty?
Co by się stało, gdybym wtedy zachował się asertywnie?

1.1.7. „Osiągnięcia” – Ćwiczenie

Każdy Uczestnik indywidualnie rozwiązuje tabelę i prezentuje następnie swoje opisy na forum grupy:

TABELA: OSIĄGNIĘCIA – plik do pobrania

1.1.8. Praca w parach – MODEL asertywności W.P.S. (Opisz – Wyraź – Podaj – Sformułuj)

TABELA: MODEL ASERTYWNOŚCI O.W.P.S. – plik do pobrania

 

1.1.9. Praca indywidualna – Kwestionariusz autopercepcji

Instrukcja:

  1. W „Kwestionariuszu autopercepcji” znajduje się 80 pytań/twierdzeń, na które należy wybrać odpowiedz – „TAK” lub „NIE”.
  2. Jeśli twoja odpowiedz nie jest jednoznaczna, wybierasz twierdzenie, które jest bliższe prawdy.
  3. Udzielaj odpowiedzi spontanicznie i szczerze, aby twoje wyniki były wiarygodne.
  4. Po wypełnieniu „Kwestionariusza autopercepcji ” przejdź do „Tabeli wyników” i zakreśl wszystkie numery, w których Twoja odpowiedz była „TAK”. Odpowiedzi „NIE” zignoruj.
  5. Za każda odpowiedz „TAK” otrzymujesz jeden punkt.
  6. Podsumuj wyniki w pionowych kolumnach znajdujące się w „Tabeli wyników” i wpisz na dole tabeli. Uzyskane wyniki na każdej ze skali zinterpretuj zgodnie z zasadami:
  • Od 14 do 20 punktów. Wynik w tym przedziale oznacza, że często masz taką postawę człowieka. Jest to Twój dominujący sposób myślenia i odbierania samego siebie oraz innych ludzi, a także o Twoje stałe zachowania w stosunku do nich.
  • Od 7 do 13 punktów. Wynik świadczy o tym, że w taki sposób często myślisz o sobie oraz o innych i zachowujesz się w określony sposób. Jesteś nieco „w i poza” ta postawą.
  • Od 0 do 6 punktów. Wynik wskazuje, że rzadko tak myślisz o sobie oraz innych. W ten sposób raczej się nie zachowujesz. To nie   jest   Twoja
  1. Zapoznaj się z opisami typów postaw. W pierwszej kolejności przeczytaj te, które odnoszą się do Ciebie.[1]

 

TABELA: KWESTIONARIUSZ AUTOPERCEPSJI [2] (wg Anni Townend) – plik do pobrania

TABELA: TABELA WYNIKÓW[3]:

Typy postaw:

ULEGŁO-BIERNA

Zachowania:

  1. Lekceważymy własne prawa, pozwalając innym je naruszać.
  2. Nie przedstawiamy własnych potrzeb, poglądów i odczuć.
  3. Zachowujemy się nieuczciwie – nasze działania nie pokrywają się ze słowami, co powoduje nagromadzenie się złości i urazów.

Przekaz brzmi:

  1. Liczy się to, co Ty myślisz, nie to, co ja myślę.
  2. Liczą się Twoje odczucia, nie moje.
  3. Ważne jest, jak Ty widzisz tę sytuację.

MANIPULUJĄCA

Zachowania:

  1. Jesteśmy podejrzliwi i bardzo ostrożni w stosunku do motywów działań otoczenia.
  2. Zachowujemy się nieuczciwie i nie jesteśmy szczerzy.
  3. Nie szanujemy siebie i innych.
  4. Zniekształcamy znaczenie cudzych wypowiedzi.
  5. Podajemy w wątpliwość poczucia godności innych ludzi.

Przekaz brzmi:

  1. Nie akceptuje siebie i nie akceptuje innych.
  2. Mam negatywne myśli i uczucia na temat innych osób oraz siebie.
  3. Jestem nic wart i inni też.[4]

AGRESYWNA

Zachowania:

  1. Bronimy własnych praw lekceważąc prawa innych.
  2. Dominujemy nad innymi, czasami ich upokarzając.
  3. Nie słuchamy innych.
  4. Podejmujemy decyzje, nie uwzględniając praw innych.
  5. Przyjmujemy postawy wrogie lub obronne.

Przekaz brzmi:

  1. Ja tak uważam – a Ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej.
  2. Takie są moje odczucia – Twoje się nie liczą.
  3. Tak oto wygląda ta sytuacja. Nie obchodzi mnie, jak Ty ją widzisz.

ASERTYWNA

Zachowania:

  1. Bronimy własnych praw, uznając jednocześnie prawa innych.
  2. Wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia.
  3. Nasze stosunki z innymi ludźmi cechuje wiara w siebie.

Przekaz brzmi:

  1. Takie jest moje zdanie.
  2. Tak to odczuwam.
  3. Tak oto widzę tę sytuację.
  4. Chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz. może uda się nam znaleźć rozwiązanie zadowalające nas oboje.

[1] https://www.katarzynapluska.pl/wp-content/uploads/2017/06/Asertywno%C5%9B%C4%87-TEST.pdf

[2] Ibidem.

[3] Ibidem.

[4] Ibidem.

1.1.10. Dyskusja na temat typów postaw

  • Uległo- Bierna
  • Manipulująca
  • Agresywna
  • Asertywna

1.1.11. Prawa asertywności – burza mózgów

Uczestnicy warsztatu mają za zadanie stworzyć prawa, którymi uważają, że rządzi się asertywność. Grupę dzieli się na dwie podgrupy. Następnie – po stworzeniu przez Młodzież listy wymyślonych praw – obie grupy konfrontują swoje pomysły. Na koniec – trener przedstawia 5 praw stworzonych przez Herberta Fenterheima.

Dyskusja na forum.

Prawa człowieka według Herberta Fensterheima:

  • Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć – tak długo, dopóki nie ranisz innych.
  • Masz prawo do wyrażania siebie – nawet,  jeśli rani to kogoś innego – dopóki Twoje intencje nie są agresywne (są asertywne).
  • Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóki uznajesz, że oni mają prawo odmówić.
  • Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.
  • Masz prawo do korzystania ze swoich

1.1.12. Ćwiczenie w parach – asertywne komunikaty

TABELE: ZMIEŃ KOMUNIKAT JA NA KOMUNIKAT TY ( opracowanie własne)- pliki do pobrania

A:

B

C

 

D

E

 

1.1.13. Asertywna odmowa

Zasada:

  • NIE
  • OPIS TEGO NA CO SIĘ NIE ZGADZASZ
  • PODANIE PRZYCZYNY (ewentualnie)
  • I NIE CHCĘ, ŻEBYŚ MNIE DO TEGO NAMAWIAŁ

lub

  • PODTRZYMANIE RELACJI – informujesz, że ta decyzja dotyczyła tej konkretnej sytuacji

 

1.1.14. Gra kończąca pracę z grupą – KRZYCZMY RAZEM

MATERIAŁY: niepotrzebne

CEL: uwalnianie napięcia, rozgrzewka, budowanie zaufania

PRZEBIEG: Grupa kuca razem. Prowadzący zaczyna mruczeć, a Uczestnicy mu wtórują. Potem – powoli podnosząc głos – wstają. Na koniec wszyscy wyskakują do góry i krzyczą razem. Ćwiczenie powtarza się tak, aby wszyscy naprawdę głośno krzyknęli.

WARIANTY: można dodać wyrazy, albo dźwięki, które grupa wybierze przed ćwiczeniem (zalecane w grupach jeszcze mniej zgranych, bardziej spiętych, sceptycznie nastawionych do pracy lub nie- śmiałych).

2. RADZENIE SOBIE W SYTUACJACH KONFLIKTU I MEDIACJE

Cel główny szkolenia:

  1. Rozwój umiejętności empatycznych;
  2. Poszerzenie wiedzy na temat sposobów rozwiązywania konfliktów.

Cele szczegółowe:

  1. Integracja w grupie;
  2. Pobudzenie twórczego myślenia;
  3. Rozpoznawanie ról, jakie można mieć w grupie oraz jakie uczucia towarzyszą osobie, kiedy jest widziana właśnie przez pewien pryzmat;
  4. Zapoznanie się ze sposobami rozwiązywania konfliktów. Poznanie skutecznych metod oraz tych z góry skazanych na porażkę;
  5. Poszukiwanie metod, jak skutecznie rozwiązać konflikt;
  6. Przybliżenie wiedzy na temat zachowań niewerbalnych oraz tego jaki mają one wpływ na komunikację międzyludzką. Jak mogą pomóc lub zaszkodzić w sytuacji konfliktu.

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą psychologii konfliktów.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły zaobserwować moment, w którym mają szansę zareagować w sytuacji konfliktowej inaczej niż agresywnie lub autoagresywnie.
  • Zapoznają się z wiedzą na temat komunikacji werbalnej i
  • Będą potrafiły w prosty sposób znosić pojawiające się napięcie.

Czas trwania: 5 h.

2.1. Program, Metody proponowane do realizacji tego tematu

2.1.1. Przywitanie się, tematyka, ogólny plan. Ustalenie terminu kolejnych warsztatów. Kontrakt

2.1.2. „PRYWATNE ABC”: do pierwszej litery imienia każdy z Uczestników przypisuje jakąś swoją cechę charakteru

2.1.3. Krążenie po sali. Pytanie: „Czego chcielibyście się nauczyć w czasie naszego spotkania?”

2.1.4. „Słoń”

INSTRUKCJA: Wyobraźcie sobie, że znajdujecie się w ciemnym pokoju. W pokoju znajduje się pewne zwierzę. Za chwilę rozdam Wam opis tego zwierzęcia. Opisy są pewnego rodzaju sprawozdaniem osób, które miały okazję być w pokoju i dotknąć zwierzęcia. Spróbujcie zgadnąć co to za zwierzę. Grupy nie podpowiadają sobie. Kto wygra?

Treść zagadek:

  1. Coś twardego, podłużnego, 3 m, ostre zakończenie, o niezbyt dużej średnicy. (Odpowiedź: kość słoniowa)
  2. Czuję oddech zwierzęcia, coś podłużnego, jest zakończone dwoma wyrostkami. (Odpowiedź: trąba)
  3. Duża powierzchnia, do 1,5 m długości. Gdy zwierzę się porusza, odczuwam lekki wiatr. (Odpowiedź: Uszy słonia)
  4. Coś o kształcie kolumny lub filaru, na spodzie coś miękkiego i Gdy zwierzę się porusza, robi to bezszelestnie. (Odpowiedź: stopy, nogi)
  5. Ogromna powierzchnia. Wyczuwam pomarszczenia i szczątkowe owłosienie. Skóra jest gruba, marszczona, o grubości 2 – 4 cm. (Odpowiedź: tułów)

 

2.1.5. „Role w grupie”

INSTRUKCJA: Opaski na czoła: SZEF – zgadzaj się ze mną

INTROWERTYK – wyciągaj wszystko ze mnie PODPIERACZ ŚCIAN – nie zwracaj na mnie uwagi EKSPERT – konsultuj się ze mną

KOMEDIANT – śmiej się ze mnie DEWIANT – jestem inny

KOZIOŁ OFIARNY – obwiniaj mnie DELIKATNY – traktuj mnie łagodnie BIERZ MNIE ZA TAKIEGO JAKIM JESTEM

MOJE ZDANIE SIĘ NIE LICZY – ośmieszaj mnie OBSERWATOR grupy (1-2 os.)

Losowanie opasek, tak by Uczestnicy nie wiedzieli, co wylosowali.

Dyskusja na temat wybrany:

  • czy powinna być palarnia ze stałym dostępem w szkole, Zakładzie?
  • czy środki bólowe powinny być rozdawane bez ograniczeń?
  • jaki powinien być wiek, od którego można kupować alkohol?

 

Należy traktować siebie nawzajem tak, jak wskazują na to role na opaskach. Po zakończeniu dys- kusji Gracze mówią jakie uczucia im towarzyszyły podczas zadania. Zgadują jakie mieli przypisane role. Obserwatorzy mówią swoje spostrzeżenia.

Dyskusja:

  • Jak czuje się człowiek w „nieswojej” roli?
  • Czy podczas dyskusji czuliście się swobodnie?
  • Czy czuliście się swobodnie, traktując innych w grupie zgodnie z tym co mieli na opaskach?
  • Co się dzieje w grupie, w momencie przyklejania etykiet?

2.1.6. Pokojowe rozwiązywanie konfliktu

Przykład konfliktu z poprzednich zajęć narysowany na dużym plakacie. „Zirytowany wychowawca uważa, że podopieczna udaje, że źle się czuje. Dziewczyna kopie krzesło przez całą salę”.

  • Analiza konfliktu:
    • Podmiot konfliktu (kto bierze w nim udział)
    • Przedmiot konfliktu (każdy konflikt toczy się o coś)
    • Dynamika konfliktu (czy to pierwsza taka sytuacja między uczestnikami, czy wcześniej na- pięcie narastało)
    • Faza konfliktu
    • Sposoby rozwiązania
  • Dyskusja: gdzie można zadziałać? Jaki chce się osiągnąć cel? Na co mamy wpływ?

2.1.7. DYSKUSJA: Jakie mogą być metody rozwiązywania konfliktów?

2.1.8. Mini-wykład, np. na podstawie poniższego materiału – w wersji multimedialnej:

Jakie rodzaje konfliktów spotykamy w codziennym życiu?

  1. KONFLIKT INTRAPERSONALNY – napięcie jednostki wywołane dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. matka pragnie przebywać w domu z dzieckiem, ale jednocześnie chce zrobić karierę zawodową).
  2. KONFLIKT INTERPERSONALNY – napięcie między dwiema lub więcej osobami albo grupami, które mają sprzeczne cele.
  3. KONFLIKT O SUMIE ZEROWEJ – konflikt, w którym wygrana jednej strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony, tak jak w zawodach lekkoatletycznych.
  4. KONFLIKT MOTYWÓW MIESZANYCH – konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem.

W jaki sposób bada się konflikty grupowe?

Ze względu na wiele trudności psychologowie społeczni badają konflikty grupowe posługując się grami. Ograniczeniem takiego podejścia jest trudność z generalizowaniem zachowań przejawianych w takiej grze na życie codzienne. Jednakże konflikt zaaranżowany w grze przypomina prawdziwy konflikt życiowy, z gier można się dużo nauczyć. Najczęściej wykorzystuje się grę zwaną „Dylematem więźnia”.

Od czego zależy chęć współdziałania lub rywalizacji?

  • Chęć współdziałania czy rywalizacji ma podłoże kulturowe, w społeczeństwach azjatyckich ludzie bardziej zorientowani są na współpracę niż w kulturach Zachodu.
  • Nawet w obrębie tej samej kultury jedni są bardziej od innych zorientowani na współdziałanie.
  • Także z własnym przyjacielem raczej będziemy współpracować niż realizować.
  • Gdy jedna osoba zgadza się na współpracę konflikt może wywołać druga osoba, która będzie zmuszała partnera do rywalizacji.
  • Osoby nastawione na rywalizację często przeceniają liczbę ludzi o podobnym do niej nastawieniu.  Jednostka taka nie zdaje sobie sprawy, że zwykle to jej własne postępowanie zmusza innych do rywalizacji, a nie jest wynikiem natury tych osób.

Kiedy strategia coś za coś jest skuteczna?

  • STRATEGIA COŚ ZA COŚ – oznacza zachęcanie do współdziałania, najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań przeciwnika (współdziałania lub rywalizacji), które podjął on bezpośrednio przed nami.

Strategia coś za coś jest zazwyczaj skuteczną metodą skłaniania drugiej osoby do współdziałania dzięki postępowaniu wzbudzającemu zaufanie.

Przykład skuteczności danej strategii: w przypadku wyścigu zbrojeń byłoby to połączenie dążenia do uzyskania przewagi militarnej nad wrogim krajem oraz stosowania pojednawczych gestów, tj. zamrożenie prób nuklearnych.

Czy ludzie chętniej współdziałają rywalizując przeciw grupie czy przeciw pojedynczej osobie?

  • Ludzie chętniej rywalizują, gdy grają przeciw pojedynczej osobie niż przeciw grupie.
  • Łatwiej jest nam uwierzyć w skłonność do współpracy takiej osoby, której można zaufać.
  • Ludzie w grupie czują się mniej rozliczani ze swoich czynów i dlatego częściej stosują zachowania antyspołeczne.

Czy stosowanie gróźb może skłonić innych do współpracy?

  • Seria badań Mortona i Roberta M. Kraussa (1960, 1962) wskazuje, że groźby są skutecznym środkiem zażegnywania konfliktów. Badacze ci opracowali grę w „jazdę ciężarówek”.
  • Istotny jest także sposób komunikowania się. Słowne groźby nie wzmacniają współdziałania, które możliwe jest tylko przy wzajemnym współdziałaniu.

Pięć sposobów zachowania się w sytuacji konfliktu:

Rywalizacja

Silne dążenie do zaspokojenia własnych potrzeb i obrony własnych interesów kosztem innych. Żądanie dla siebie określonych dóbr i brak jakiejkolwiek chęci współdziałania z partnerem.

Współpraca

Pragnienie zaspokojenia w równym stopniu potrzeb własnych i partnera. Poszukiwanie twórczego rozwiązania problemów interpersonalnych.

Dostosowanie się

Wynika z pragnienia zaspokojenia potrzeb partnera i tendencji do współdziałania. Dostosowując się można pominąć własne interesy, aby zaspokoić interesy innych.

Unikanie

Brak pewności siebie oraz odmowa współdziałania z partnerem. Zwlekając z rozwiązaniem konfliktu i unikając nazwania określonej sytuacji jako konfliktowej pośrednio wyrażane jest dążenie do zaspokojenia własnych potrzeb lub potrzeb innych ludzi.

Kompromis

Pragnienie częściowego zaspokojenia interesów własnych oraz częściowego zaspokojenia interesów partnera. Tego typu zachowanie jest czymś pośrednim między rywalizacją a dostosowaniem się.

2.1.9. Instrukcja

Dobierzcie się w pary. Każda para otrzyma jakąś sytuację problemową do rozwiązania. Rozmowa toczy się na forum.

Problemy do kompromisowego sposobu rozwiązania:

Scenki

Uczestnicy dzielą się na cztery grupy, każda ma przygotować określoną scenkę dotyczącą rozwiązania pewnego problemu. Tylko jedna osoba ma dokładny opis tego, jak powinna się zachowywać.

I grupa – Grupa chce wyjechać na wycieczkę, jedna z osób proponuje wyjazd nad morze, druga (znająca swoją rolę), za wszelką cenę upiera się przy wyjeździe w góry (rywalizacja).

II grupa – Dwie koleżanki chcą umówić się, jedna ma pomysł co mogłyby robić, druga również miała jakiś pomysł, ale nie jest to dla niej takie ważne (dostosowanie się).

III grupa – Matka prosi syna o zrobienie zakupów, syn obiecał to zrobić, ale najpierw chciał pójść do kolegi, nie chce jednak pokłócić się z matką (wypracowuje kompromis).

IV grupa – Janek zaprasza Adama, aby razem wybrali się na Adam pojechałby chętnie, ale musi jeszcze wytrzepać dywan. Janek robi wszystko by Adam pojechał z nim (będzie współpracować).

Budowanie opisu strategii.

Do każdej scenki przygotowana jest plansza, na której wszyscy próbują odpowiedzieć na pytania:

  • Jak bardzo osobie zależało na załatwieniu sprawy?
  • Na ile interesowało ją to, aby kolega osiągnął swoje zamierzenia?
  • Co zyskał?
  • Co stracił?

2.1.10. PSYCHOZABAWA – Czy umiesz cieszyć się życiem?

1. Jak się czujesz w poniedziałek rano, kiedy zwlekasz się do szkoły?
a) Myślisz – jeszcze tylko 5 dni do
b) Dam sobie radę ze wszystkim, nawet z klasówką z chemii w środę – mówisz do siebie pod zimnym prysznicem.
c) Dokładnie planujesz każdy dzień tygodnia.

2. Jaką porę dnia najbardziej lubisz?
a) Gdy zasypiasz w cieplej piżamce w łóżeczku.
b) Obiadek, bo mama zawsze gotuje to, co
c) Śniadanie.

3. Pokłóciłeś się z przyjacielem o jakąś głupotę, i on już od kilku dni nie dzwoni…
a) Martwisz się, że pójdzie w sobotę na ten nowy film z tą dziewczyną, którą poznał na angielskim.
b) Czekasz na telefon.
c) Piszesz śmiesznego SMS-a i zaraz potem dzwonisz.

4. W telewizji oglądasz wstrząsający reportaż o chorym na białaczkę dziecku.
a) Nie idziesz w sobotę do kina, tylko wysyłasz kasę na konto podane w programie.
b) Czujesz, że ten materiał Cię zasmucił i nawet jesteś trochę zły.
c) Zmieniasz kanał, bo nie lubisz takich programów.

5. Które zdanie najlepiej pasuje do Ciebie?
a) Bez wolności nie ma szczęścia.
b) Trzeba mało oczekiwać od życia, bo wtedy łatwiej jest być
c) Wszystko zależy od przypadków.

6. Co myślisz, kiedy słyszysz słowo “dziadkowie”?
a) Boisz się starości.
b) Słyszysz śmiech wnuczki idącej z babcią do parku.
c) A moi dziadkowie są zadowoleni z życia.

7. Ja najchętniej spędziłbyś sobotę?
a) Na fajnej kolacyjce z rodziną.
b) Tylko z Twoją sympatią.
c) W pizzerii ze swoją paczką.

8. W Internecie jest konkurs podobny do totolotka.
a) Obstawiasz 13, bo na przekór wszystkiemu wydaje Ci się, że przynosi szczęście.
b) Uważasz, że najlepsze będą cyfry z daty urodzenia.
c) Im większe liczby, tym większa wygrana, dlatego obstawiasz tylko trzycyfrówki.

9. Szczęście jest niemożliwe bez:
a) kasy,
b) miłości,
c0 poczucia humoru.

NAJWIĘCEJ ODPOWIEDZI a):

Chcesz brać z życia jak najwięcej, bo jest ono za krótkie na marudzenie. Ale ponieważ masz zbyt duże wymagania wobec losu, to możesz narazić się na rozczarowanie, że nie wszystko jest tak, jak sobie wymarzyłeś. A marzenia też masz wielkie i niebanalne. Spróbuj jutro przyjąć wszystko, co przyniesie Ci dzień i nie próbuj nic kontrolować i zmieniać, a zobaczysz, że spotka Cię co najmniej jedna przyjemna niespodzianka. Życie ma naprawdę wiele do zaoferowania.

NAJWIĘCEJ ODPOWIEDZI b):

Jesteś optymistką i nawet, jeśli nie wszystko się układa tak, jak myślisz, to masz nadzieję, że jesz- cze kiedyś się uda wszystko, co zaplanowałaś. Gdy masz gorsze dni, to nie użalasz się nad sobą, tylko starasz się je po prostu przeczekać. Umiesz cieszyć się drobiazgami i dzielić się z innymi, a to jeszcze bardziej poprawia Ci humor. Nie jest ważne dla ciebie, żeby wszystko było nadzwyczajne i niezwykłe – wiesz już, że to właśnie Ty decydujesz, czy coś sprawia Ci radość.

NAJWIĘCEJ ODPOWIEDZI c):

Niby wiesz, że pieniądze szczęścia nie dają, że najważniejsze jest zdrowie i miłość, ale zdarza Ci się porównywać z innymi i myśleć, że oni mają na pewno fajniej. Bez powodu idealizujesz ich życie i dlatego wydaje Ci się, że nie ma możliwości, żeby być naprawdę zadowolonym. Chyba potrzebny Ci jest trening cieszenia się drobiazgami i trening nie oglądania się na innych. Wtedy być może zobaczysz, że i Tobie inni zazdroszczą.

 

 

2.1.11. „Twarze”

Uczestnicy otrzymują kartkę z konturem twarzy, ich zadaniem jest dorysować usta i oczy, tak aby twarz wyrażała przeżywane przez nich uczucie. Karteczki przypinamy sobie i chodzimy po sali ob- serwując, jakie uczucia towarzyszą innym osobom.

2.1.12. Zachowania niewerbalne – co mogą oznaczać

INSTRUKCJA: Osoby dzielą się na dwie grupy. Każda z grup losuje po 4 karteczki z opisami zachowań niewerbalnych. Przygotowują scenki z danymi zachowaniami, przedstawiają sobie je wzajem- nie i zgadują, co dane zachowania mogą oznaczać.

Lista zachowań:

a) „Bębni” palcami w blat stołu – JEST ZNIECIERPLIWIONY
b) Podpiera głowę ręką – JEST ZNUDZONY i NIEZAINTERESOWANY
c) Gładzi się po brodzie – OCENIA SYTUACJĘ, ANALIZUJE WYPOWIEDŹ, PROPOZYCJĘ
d) Ma skrzyżowane ręce na piersiach i skrzyżowane nogi – CZUJE SIĘ ZAGROŻONY, NIEUFNY
e) Siedząc na krześle, przechyla się w tył, ręce zakłada za głowę – MA RECEPTY NA WSZYSTKIE PROBLEMY, ODPOWIEDZI NA WSZYSTKIE PYTANIA
f) Ściskając Twoją dłoń, obraca nią w taki sposób, że jego znajduje się na górze – PRÓBUJE CIĘ ZDOMINOWAĆ, ZDOBYĆ NAD TOBĄ WŁADZĘ
g) Podpiera głowę, trzyma dłoń na policzku – JEST ZAINTERESOWANY
h) Obgryza paznokcie – CZUJE SIĘ NIEPEWNIE

2.1.13. Komunikacja niewerbalna: Mini – wykład – na bazie poniższego materiału

Bardzo ważne! – sposób przygotowania materiału teoretycznego musi być odpowiedni do poziomu intelektualnego grupy, której się go prezentuje:

GESTY RĘKI DOTYKAJĄCEJ TWARZY

OSZUSTWO, WĄTPLIWOŚĆ, KŁAMSTWO

W jaki sposób zauważyć, że ktoś kłamie? Rozpoznanie niewerbalnych gestów sygnalizujących oszustwo jest jedną z najważniejszych umiejętności, którą można posiąść. Jednymi z najczęściej stosowanych symboli oszustwa są symbole używane przez trzy mądre małpy, które nie słyszą, nie mówią i nie widzą zła. Gesty ręki dotykającej twarzy są elementem podstawowych ludzkich gestów oszukańczych. Im człowiek starszy tym jego gesty ręki dotykającej twarzy są bardziej wyrafinowane i mniej klarowne, ale zawsze pojawiają się, gdy dana osoba kłamie, ukrywa coś albo bierze udział w oszukiwaniu: oszustwo może także oznaczać wątpliwość, niepewność, kłamstwo lub przesadę. Ważne jest, by gestów ręki dotykającej twarzy nie interpretować w oderwaniu.

  • Zakrywanie ust

Jeżeli osoba mówiąca używa tego gestu, to świadczy on, że mówi nieprawdę. Jeżeli zaś osoba, z którą rozmawiasz, zasłania swoje usta w chwili, gdy mówisz, to oznacza, że wydaje jej się, że Ty kłamiesz!

  • Dotykanie nosa

Dotykanie nosa jest w rezultacie wyszukaną, zamaskowaną formą gestu zasłonięcia ust. Może ono składać się z kilku delikatnych potarć pod nosem, lecz może być też jednym szybkim, prawie niedostrzegalnym dotknięciem.

  • Pocieranie oka

Pocieranie oka jest próbą ukrycia widocznego oszustwa lub uniknięcia patrzenia w twarz drugiej osobie, którą się okłamuje.

Mężczyźni zwykle energicznie pocierają oczy; jeżeli kłamstwo jest duże, zwykle wpatrują się w podłogę.

Kobiety wykonują małe, delikatne ruchy pocierania tuż pod okiem albo dlatego, że nauczono je w dzieciństwie unikać wykonywania energicznych ruchów, lub by zapobiec rozmazywaniu się makijażu.

Kłamanie przez zęby jest znanym wyrażeniem, które odnosi się do zespołu gestów: zaciśniętych zębów i fałszywego uśmiechu, połączonego z gestem pocierania oka i przewrotnym spojrzeniem.

  • Pocieranie ucha

Jest to w efekcie próba „niesłyszenia” złych wiadomości – słuchacz kładąc rękę za uchem lub je pocierając, jakby usiłuje zagłuszyć słowo. Inne odmiany tego gestu to: pocieranie ucha z tyłu, wiercenie końcówką palca w uchu, ciągnięcie za płatek ucha lub zginanie całego ucha w taki sposób aby przykryć jego otwór.

  • Drapanie szyi

Gest ten jest oznaką zwątpienia albo niepewności i jest charakterystyczny dla osób, które mówią: „nie jestem pewien czy się zgadzam”. Jest szczególnie wyraźny, kiedy język mówiony zaprzecza temu gestowi.

  • Palce na ustach

Podczas gdy większość gestów, w których ręka dotyka twarzy, oznacza kłamstwo lub oszustwo, palce na ustach są zewnętrzną manifestacją wewnętrznej potrzeby upewnienia się. Kiedy pojawia się ten gest, stosowne będzie podanie danej osobie gwarancji i zapewnień.

GESTY POLICZKÓW I PODBRÓDKA

  • Nuda

Bębnienie palcami o stół i nieprzerwane lekkie uderzanie stopami o podłogę są często interpretowane przez profesjonalnych mówców jako objawy nudy, ale w rzeczywistości sygnalizują one niecierpliwość. Szybkość uderzania palcami lub stopami jest sygnałem zniecierpliwienia osoby – im szybsze uderzanie tym większe zniecierpliwienie.

  • Ocena

Ocena jest sygnalizowana przez zaciśniętą pięść spoczywającą na policzku, często ze wskazującym palcem uniesionym do góry. Jeżeli zdarzy się, że osoba zacznie tracić zainteresowanie, ale ze względu na dobre obyczaje chce wyglądać na zainteresowaną, pozycja zmieni się nieznacznie, tak że wnętrze dłoni podpiera głowę. Kiedy palec wskazujący jest skierowany do pionowo do góry, a kciuk podpiera podbródek, słuchacz ma krytyczny stosunek do mów- cy lub tematu.

  • Głaskanie brody

Ten gest sygnalizuje podejmowanie decyzji. Jeżeli np. po geście głaskania podbródka nastąpi skrzyżowanie rąk i nóg oraz odchylenie się do tyłu w krześle można przyjąć, że została pod- jęta decyzja przeciwna do naszych planów.

GESTY POCIERANIA I POKLEPYWANIA GŁOWY

Jeżeli osoba klepie się w czoło to sygnalizuje, że nie jest zastraszona tym, że wiesz o jej za- niedbaniu, ale kiedy pociera tył swojej szyi niewerbalnie mówi, że jesteś dosłownie „bólem w karku” dlatego, że wytknąłeś jej uchybienie. Osoby notorycznie pocierające tył szyi, mają skłonności do postawy negatywnej lub krytycznej, podczas gdy ci, którzy zwykli pocierać czoło, aby niewerbalnie przyznać się do błędu, są bardziej otwarci i mniej wymagający.

GESTY DŁONI

  • OTWARTOŚĆ I UCZCIWOŚĆ

Przez wieki otwarte dłonie były kojarzone z prawdą, uczciwością, wiernością i posłuszeństwem. Wiele przysiąg składa się z ręką na sercu, dłoń jest uniesiona, kiedy ktoś składa ze- znania w sądzie. W codziennych rozmowach ludzie używają dwóch podstawowych pozycji dłoni. W pierwszej dłoń jest otwarta i odwrócona do góry. Jest to pozycja charakterystyczna dla żebraków proszących o pieniądze lub jedzenie. W drugiej dłoń zwrócona jest ku dołowi, jak gdyby coś zatrzymywała lub powstrzymywała.

Kiedy ktoś zaczyna mówić prawdę, pokazuje drugiej osobie całe dłonie lub ich część. Podobnie jak większość języka ciała, jest to gest całkowicie nieświadomy, dający wskazówkę, że ta druga osoba mówi prawdę.

• ŚWIADOME ZASTOSOWANIE DŁONI W CELU OSZUSTWA

Jeżeli powiesz wierutne kłamstwo i zachowasz otwarte dłonie, możesz mimo wszystko wy- dać się swoim słuchaczom nieszczery, ponieważ nie zobaczą oni gestów, jakie powinny być widoczne przy okazywaniu uczciwości, mało tego, pojawi się wiele gestów negatywnych towarzyszących kłamstwu, które w związku z tym będą w niezgodzie z otwartymi dłońmi. Niektórzy rozwinęli w sobie specjalną sztukę dopełniania swoich werbalnych kłamstw sy- gnałami niewerbalnymi. Im skuteczniej potrafi naciągacz użyć niewerbalnych gestów uczci- wości podczas mówienia nieprawdy, tym lepszy jest w swoim „zawodzie”.

Jednakże przez ćwiczenie gestów otwartych dłoni podczas porozumiewania się z innymi możliwe jest, że będziemy wydawali się bardziej wiarygodni i odwrotnie, kiedy używanie gestów otwartych rąk staje się naszym zwyczajem, skłonność do mówienia nieprawdy maleje.

•   WŁADZA DŁONI

Istnieją trzy podstawowe gesty dłoni wyrażające rozkaz:

  • dłoń otwarta ku górze – używana jest jako gest wyrażający uległość i nie ma w sobie nic zastraszającego: jest to gest podobny do błagalnego aktu ulicznego żebraka. Osoba proszona o przeniesienie pudełka nie odczuje żadnego nacisku w tej prośbie i w normalnej sytuacji
  • przełożony/podwładny – nie poczuje się przezeń zagrożona.
  • dłoń otwarta zwrócona ku dołowi – w grę zaczyna wchodzić autorytet. Osoba do której skierowałeś prośbę, odczuwa, że został wydany rozkaz i może nastawić się w stosunku do Ciebie antagonistycznie, zależnie od Waszych wzajemnych stosunków.
  • zamknięta dłoń z palcem wskazującym coś – wskazywanie za pomocą palca jest jednym z najbardziej irytujących gestów, jakich można użyć mówiąc, szczególnie jeżeli ‚uderzenia’ zgadzają się z rytmem wypowiadanych słów.

Jeżeli masz w zwyczaju wskazywanie palcem, spróbuj poćwiczyć gesty dłoni otwartej ku górze lub ku dołowi i wtedy zauważysz, że wytwarzasz wokół siebie swobodniejszą atmosferę i wywierasz znacznie pozytywniejsze wrażenie na innych ludziach.

• UŚCISK DŁONI

Uściski dłoni wyrażające dominację lub uległość

  • Kto pierwszy wyciąga dłoń? – W pewnych wypadkach niezręcznie jest zainicjować uścisk, mimo iż uściśnięcie dłoni człowiekowi, którego spotykasz po raz pierwszy, jest powszechnie przyjętym zwyczajem. Biorąc pod uwagę, że uścisk dłoni oznacza, iż jesteśmy mile widziani, ważne jest, aby zadać sobie parę pytań przed zainicjowaniem go: Czy jestem mile widziany? Czy ta osoba jest zadowolona z mojego widoku? Praktykanci w dziedzinie handlu pouczani są, że jeżeli inicjują uścisk dłoni z kupującym, którego odwiedzają nie zapowiedziani i nie za- proszeni, wywołuje to z reguły negatywny efekt, jako że kupujący może nie mieć ochoty ich powitać i zmuszany jest do zrobienia czegoś, czego może nie chcieć zrobić. Poza tym ludzie, którzy cierpią na artretyzm lub uprawiają profesje, gdzie dłonie odgrywają dużą rolę, mogą bronić się przed uściskiem dłoni. W takich wypadkach praktykantom w dziedzinie handlu mówi się, że należy poczekać, aż druga osoba zainicjuje uścisk dłoni, natomiast jeżeli to nie nastąpi, skłonić głowę na znak powitania.

• SPOSOBY UŚCISKU DŁONI

Naprężona dłoń skierowana ku dołowi to najbardziej agresywny sposób uścisku dłoni, jako że daje witanemu niewielką szansę wprowadzenia relacji równości. Charakteryzuje on agresywnych, dominujących mężczyzn, którzy zawsze inicjują gest powitania. Sztywna ręka skierowana ku dołowi zmusza odbierającego do przyjęcia pozycji uległości, ponieważ musi on rozpocząć uścisk z dłonią skierowaną ku górze.

Wymyślono wiele sposobów na złagodzenie uścisku „sztywnej dłoni” np. złapanie ręki drugiej osoby od góry i uściśnięcie jej. W tym przypadku to Ty stajesz się osobą dominującą, jako że nie tylko przejmujesz kontrolę nad ręką drugiego człowieka, ale także Twoja dłoń jest w nadrzędnej pozycji – na wierzchu jego dłoni, na dodatek skierowanej ku dołowi. Ponieważ manewr ten może wprawić agresora w zakłopotanie, proponujemy, aby stosować go uważnie i dyskretnie.

Uścisk „rękawiczki” jest czasem nazywany uściskiem polityka. Inicjator próbuje sprawić na odbiorcy wrażenie, że jest godny zaufania i uczciwy, ale kiedy techniki tej używa się w stosunku do osoby, którą właśnie spotkaliśmy, ma ona odwrotny skutek. Odbiorca staje się bo- wiem podejrzliwy i uważny w stosunku do intencji inicjatora. Uścisk „rękawiczki” powinien być wykonywany wobec ludzi, których osoba inicjująca powitanie dobrze zna.

Jest wiele gestów powitania, które są tak niezachęcające jak uścisk „śniętej ryby”, szczególnie kiedy ręka jest zimna i wilgotna. Uścisk „śniętej ryby” – miękkiej i wilgotnej dłoni – powoduje, że jest on powszechnie nielubiany. Większość przypisuje go osobom o słabym charakterze, przede wszystkim ze względu na to, że taka dłoń może być łatwo odwrócona ku dołowi. Zadziwiające jest, jak wiele osób, które podają dłoń jak „śnięta ryba”, jest nieświadomych tego, co robią, więc mądrze byłoby zapytać swoich przyjaciół o komentarz na temat Twego uścisku dłoni, zanim zdecydujesz, którego będziesz używał w przyszłości.

Uścisk strzelających kostek jest charakterystyczną oznaką typu agresywnego, „twardego faceta”. Niestety nie ma żadnych skutecznych metod na zneutralizowanie go, oprócz słownej obrazy lub czynu fizycznego, takiego jak uderzenie pięścią w nos!

Podobnie do uścisku naprężonej dłoni, „sztywna ręka” jest specyficzna dla ludzi agresywnych, a głównym celem takiego uścisku jest trzymanie się na dystans poza sferą intymną inicjatora. Jest on także stosowany przez ludzi wychowanych na wsi, którzy posiadają większe strefy intymne, po to, aby strzec swych własnych terytoriów. Jednakże przy powitaniu z człowiekiem ze wsi istnieje tendencja do pochylania się do przodu lub nawet balansowania na jednej nodze, kiedy to podajemy mu „sztywną rękę”.

Uchwycenie końca palców jest jak gest podania „sztywnej ręki”, który nie trafił w cel. Wykonujący go łapie drugą osobę za palce przez pomyłkę, mimo iż wydaje się mieć zaangażowany, a nawet entuzjastyczny stosunek do odbiorcy, lecz w zasadzie brakuje mu pewności siebie. Podobnie jak w przypadku „sztywnej ręki”, głównym celem zastosowania „chwytu końca palców” jest utrzymanie odbiorcy w niekrępującej odległości.

Intencją uścisku rąk jest okazanie szczerości, zaufania lub uczucia do drugiej osoby. Po- winniśmy zauważyć tutaj dwa ważne elementy. Po pierwsze, lewa ręka używana jest do podkreślania uczucia, które witający pragnie okazać, a wielkość tego uczucia jest wyraża- na położeniem dłoni na ręce witanego. Po drugie, lewa ręka inicjatora wkracza w intymną strefę odbiorcy. Generalnie rzecz biorąc, uścisk nadgarstka i uchwyt łokcia są akceptowane tylko między bliskimi przyjaciółmi lub krewnymi i w tych warunkach lewa ręka inicjatora penetruje strefę intymną odbiorcy. Uścisk barku i ramienia powodują wtargnięcie w sferę ściśle intymną odbiorcy i mogą pociągnąć za sobą zetknięcie się ciał. Powinny one być używane tylko pomiędzy ludźmi, których w momencie uścisku łączą silne więzy emocjonalne. W przypadku kiedy uczucie nie jest wzajemne lub gdy inicjator nie posiada dostatecznego powodu do uściśnięcia dwoma rękami, odbiorca stanie się podejrzliwy i nie uwierzy intencjom inicjatora. Często spotyka się polityków, którzy pozdrawiają swoich wyborców uściskiem dwóch rąk (uścisk rękawiczki) oraz sprzedawców witających tak swoich nowych klientów. Nie zdają oni sobie sprawy, że może się to okazać zgubne i wywołać negatywne nastawienie odbiorcy.

GESTY RĘKI I RAMIENIA GESTY RĘKI

  • Zacieranie rąk

Zacieranie rąk jest sposobem niewerbalnego przekazywania swoich pozytywnych oczekiwań. Prędkość z jaką dana osoba zaciera ręce, sygnalizuje, kogo ma na myśli spodziewając się pozytywnych rezultatów. Uczy się handlowców, że jeżeli używają gestu zacierania rąk podczas opisywania produktów lub usług przyszłym klientom, muszą to robić szybko, aby nie nastawić klienta negatywnie. Lecz z drugiej strony osoba stojąca na przystanku autobusowym w mroźną zimową pogodę zaciera szybko ręce, może to robić niekoniecznie dlatego, że spodziewa się autobusu. Robi to, bo jest jej zimno.

  • Pocieranie kciukiem o palce

pocieranie kciukiem o opuszki palców lub o palec wskazujący z reguły oznacza, że dana oso- ba spodziewa się pieniędzy. Gest ten jest często używany przez handlowców, którzy pociera- ją kciuk o opuszki palców i mówią do klientów: „Mogę panu opuścić czterdzieści procent”, lub przez kogoś, kto chce pożyczyć pieniędzy i mówi do przyjaciela: „Pożycz mi dwie stów- ki”. Jest to gest, którego profesjonaliści powinni unikać podczas pertraktacji z klientami.

  • Splecione dłonie

Na pierwszy rzut oka wydaje się on być gestem wyrażającym pewność siebie, jako że ludzie wykonując go, często się uśmiechają i wydają się być szczęśliwi. Prowadzone badania nad splecionymi dłońmi doprowadziły do wniosku, że jest to gest frustracji sygnalizujący, iż dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą.

Gest ten pojawia w trzech podstawowych wariantach:

  • dłonie splecione na wysokości twarzy,
  • ręce spoczywające na biurku,
  • na wysokości łona, kiedy dana osoba siedzi,
  • na wysokości krocza, kiedy

Wydaje się także, że istnieje korelacja pomiędzy wysokością, na jakiej ręce są trzymane, a na- sileniem negatywnego nastroju: trudniej będzie nawiązać kontakt z osobą, która trzyma ręce splecione wysoko niż z taką, która przyjęła pozycję z dłońmi splecionymi niżej. Podobnie jak w przypadku wszystkich negatywnych gestów, należy postarać się, aby ta osoba rozwarła palce, odsłoniła dłonie oraz przód swego ciała. W przeciwnym razie wrogie nastawienie pozostanie.

  • Ręce ułożone w „wieżyczkę”

W zasadzie ludzie, którzy są pewni siebie, wywyższają się nad innych, lub ci, którzy cechują się ograniczoną gestykulacją, często używają tego gestu, przez co sygnalizują pewność siebie.

Gest ten posiada dwie wersje:

  • „podniesiona wieżyczka” – stosowana zwykle kiedy osoba używająca go wyraża swoją opinię lub przedstawia pomysły i to ona mówi. Kiedy pozycji „podniesionej wieżyczki” towarzyszy odchylenie głowy do tyłu, osoba taka przyjmuje postawę zadowolenia z siebie lub arogancji.
  • „obniżona wieżyczka” – jest zwykle używana przez osobę raczej słuchającą niż mówiącą.

Mimo iż gest ‚wieżyczki’ jest sygnałem pozytywnym, może być używany zarówno w pozytywnych, jak i negatywnych sytuacjach, a więc tym samym może być błędnie interpretowany.

•  CHWYTANIE DŁONI, RAMION I NADGARSTKÓW

Jest to gest wyższości i pewności siebie. Pozwala on także na odsłonięcie, w sposób nieświadomy i zdradzający brak lęku, niezabezpieczonego przed ciosami żołądka, serca i okolic gardła. Badania wskazują, że jeżeli przyjmujemy taką pozycję w sytuacjach bardzo stresujących, np. podczas udzielania wywiadu lub po prostu czekając przed gabinetem dentystycznym, poczujemy się całkowicie zrelaksowani, pewni siebie, a nawet autorytatywni. Gest ‚dłoń w dłoń’ nie powinien być mylony z gestem ręki chwytającej nadgarstek, który jest oznaką frustracji i próbą zapanowania nad sobą. W tym przypadku jedna ręka chwyta nadgarstek drugiej, jakby chciała powstrzymać ją przed uderzeniem kogoś.

•  GESTY Z UŻYCIEM KCIUKÓW

W chiromancji kciuki oznaczają siłę charakteru i „ego”. Niewerbalne użycie kciuków pozostaje w zgodzie z tą opinią. Są one używane w celu okazania dominacji, wyższości lub nawet agresji. Gesty kciuka są gestami drugoplanowymi tworzącymi część zespołu gestów. Odsłanianie kciuka jest sygnałem pozytywnym, używanym często w typowej pozie flegma- tycznego menedżera w obecności swoich podwładnych.

Gest z użyciem kciuków, oznaczający czyjąś wyższość, staje się bardziej zrozumiały, gdy osoba przekazuje słowami sprzeczne wiadomości.

Kciuki zwykle wystają z kieszeni, czasem tylnych, aby ukryć postawę dominującą danej osoby. Dominujące i agresywne kobiety także używają tego gestu. W dodatku osoby wystawiające kciuki często kołyszą się na stopach, aby wydać się wyższe.

Zgięte ramiona z kciukami skierowanymi ku górze to inny popularny gest. Wyraża on podwójny sygnał: posiadanie obronnej, negatywnej postawy (zgięte ramiona) plus stosunek wyższości (wyrażony przez kciuki). Temu podwójnemu gestowi zwykle towarzyszy kołysanie się na stopach.

SYGNAŁY NIECHĘCI I OBRONY

Najprostszymi niewerbalnymi sygnałami, które mogą wskazywać na to, że się bronimy, są skrzyżowane ramiona (czasem także nogi), pochylona sylwetka. Taką pozycję przyjmują często osoby, które mało się znają i czują się ze sobą niepewnie.

Niezadowolenie manifestuje się najczęściej następująco: ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki, pochylona głowa, spojrzenie skierowane w dół lub znad pochylonej głowy na rozmówcę, ciało lekko odchylone do tyłu. Niechęć może być ujawniana także przez splecione palce lub zaciśnięte pięści. Z osobą przekazującą takie sygnały niewerbalne trudno nawiązać dobry kontakt, chociaż wypowiadane przez nią słowa mogą wskazywać na życzliwy do nas stosunek. Warto wówczas przynajmniej przez chwilę zastanowić się nad możliwymi przyczynami negatywnego nastawienia danej osoby, dać jej okazję do wyrażenia niechęci do nas wprost.

Możemy sami zaobserwować u siebie opisywane sygnały niechętnej czy obronnej postawy. Nie zawsze towarzyszy temu świadomość, że takie są nasze nastawienia wobec rozmówcy.

Znaczenie niespójnych komunikatów

Wysyłanie rozmówcy niespójnych komunikatów może u niego wywołać dezorientację, utrudniać osiągnięcie porozumienia. Ważne jest to, iż na tę niespójność nie zawsze zwracamy szczególną uwagę, choć może być ona dostrzeżona przez podświadomość. Tak więc niezgodność tego, co niosą nasze komunikaty, ma wpływ na kontakty z innymi ludźmi.

1. Niespójność między treściami wypowiadanymi w słowach a komunikatami niewerbalnymi. Wyobraźmy sobie człowieka, który mówi: „Bardzo zależy mi na tobie”, a jednocześnie ma skrzyżowane ramiona, lekko zaciśnięte pięści i nie patrzy na rozmówcę. W innej sytuacji ktoś oświadcza: „Na wycieczce z tobą było mi tak dobrze, jak nigdy dotąd” i nieznacznie kręci przecząco głową.

Ludzie niekiedy intonacją swojego głosu zaprzeczają temu, co powiedzieli. Gdyby ktoś powiedział do nas: „Chcę dalej z Tobą współpracować przy wykonywaniu następnych projektów” tonem głosu zdystansowanym i dosyć wysokim, mielibyśmy prawdopodobnie wątpliwość, czy istotnie chce tego. Odbiorcy takich komunikatów mogą zinterpretować je co najmniej w trojaki sposób:

  • przyjąć dosłownie treści przekazywane w słowach, ignorując sygnały niewerbalne,
  • odebrać przede wszystkim komunikat niewerbalny i jemu przypisać wiodące znaczenie, tzn. uznać, że osoba wypowiadająca się ma niechętny stosunek do rozmówcy, a słowa służą wyłącznie zamaskowaniu go,
  • odebrać obydwa komunikaty, traktując je jako równie ważne, i próbować je zinterpretować.

To trzecie rozwiązanie jest szczególnie cenne, ponieważ otwiera możliwość zrozumienia zło- żoności zarówno osoby wypowiadającej się, jak i naszego kontaktu z nią. Okazuje się jednak, że ludzie mają tendencję do kierowania się tym, co niosą niewerbalne komunikaty, traktując je jako bardziej prawdziwe. Warto zaznaczyć, że taka „decyzja” – czemu z przekazywanych nam treści dać wiarę – wcale nie musi przebiegać w naszej świadomości.

Osoby, które przekazują nam wzajemnie niespójne werbalne i niewerbalne komunikaty, traktowane są zazwyczaj jako niewiarygodne, nie budzą zaufania.

2. Niespójność między komunikatami przekazywanymi przez dwa różne kanały niewerbalne. Niespójność taką dostrzegamy wtedy, gdy ktoś mówi podniesionym, gniewnym tonem i jednocześnie uśmiecha się. To, co słyszymy, brzmi agresywnie, widzimy natomiast przyjazny wyraz twarzy. Czasem dobiega do nas obniżony, miękki głos, a jednocześnie zauważamy usztywnione całe ciało, splecione dłonie, oczy utkwione w podłogę. Psychologowie zwracają uwagę na to, że przejawianie przez jednego z rozmówców komunikatów niosących sprzeczne treści doprowadza do tego, iż po pewnym czasie także drugi z nich zaczyna wysyłać niespójne Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy z różnych powodów nie rozmawiamy o tej niejednoznaczności komunikatów, gdy nie wypada o tym rozmawiać lub gdy nie koncentrujemy uwagi na niezgodności (dostrzega ją nasza podświadomość). Na tej drodze dziecko może od rodziców przejmować tendencję do porozumiewania się w sposób niespójny. Również jedno z małżonków – dotychczas otwarcie i jednoznacznie komunikujące się – może zacząć wysyłać tak samo niezgodne komunikaty jak jego partner.
3. Niespójność polegająca na wysyłaniu specyficznych przekazów niewerbalnych. Wspomniane w części pierwszej neurolingwistyczne programowanie szczególną wagę przywiązuje do sygnałów traktowanych jako wyraz wątpliwości, zastrzeżeń, sprzecznych tendencji, których człowiek zwykle nie jest świadomy. Ujawniają się one przede wszystkim przez niesymetryczne ułożenie ciała, podniesiona jedna ręka, a opuszczona druga. Osoba przeżywająca pewne obiekcje, niepewna tego, co mówi, może przestępować z nogi na nogę, ciągle zmieniać pozycję ciała.

Człowiek, który mówi coś z głębokim przekonaniem, nie boi się, jak zostanie odebrany przez innych, ufa sobie, wykazuje pełną symetrię ciała. Stoi mocno, pewnie na własnych nogach. Jeśli wykonuje jakieś gesty, to jednocześnie dla przykładu podnosi obie ręce.

Zastanówmy się przez chwilę nad przyczynami niezgodnych komunikatów, ponieważ są one ważną podstawą rozumienia innych ludzi i siebie samych. Generalnym powodem niespójności komunikatów są dwie (lub więcej) sprzeczne tendencje wewnętrzne. Jednej z nich zwykle człowiek jest świadomy i tę wyraża w słowach. Pozostałe są słabo uświadamiane lub zupełnie nieświadome. Te najczęściej przekazywane są niewerbalnie.

Jeżeli chłopak chce powiedzieć bardzo atrakcyjnej dziewczynie, że ją kocha, ale jednocześnie uważa siebie za mało interesującego i obawia się, że zostanie przez nią odrzucony, to może pojawić się w nim przeciwstawna tendencja, aby niczego nie mówić i ochronić siebie przed dramatycznym poczuciem odrzucenia oraz porażki. Gdyby zdecydował się na wyznanie, zapewne będzie mówić cicho, ze spuszczoną głową (lub z intonacją wyrażającą zdystansowanie), a jego ciało wykona przy- najmniej jeden z opisanych przez nas wcześniej manewrów obronnych. Dalszy przebieg wydarzeń będzie zależał od tego, jak dziewczyna zinterpretuje jawną treść, informacje niewerbalne zawarte w tonie, intonacji głosu oraz sygnały ciała.

Jak już wspomniano wcześniej, skłonność do przekazywania niejednoznacznych komunikatów możemy przejmować od jednego z naszych rodziców, który porozumiewa się z nami w sposób nie- spójny. Może do tego dojść także wówczas, gdy dziecko wielokrotnie spotyka się z niezgodnymi nakazami, zakazami płynącymi od obojga rodziców. Na przykład kiedy ojciec mówi, że nie wolno nam czegoś robić, a matka daje porozumiewawcze znaki, że nie będzie wymagała od nas stosowania się do tego zakazu. Dziecko nie ma wtedy okazji do uczenia się dobrego, jednoznacznego porozumiewania się z ludźmi. Nie jest mu więc łatwo nawiązywać satysfakcjonujące kontakty z innymi. Ale są jeszcze inne konsekwencje. Może mieć ono trudności w uczeniu się rozpoznawania tego, czego naprawdę chce, oraz tego, co znaczą komunikaty przekazywane przez innych.

OBSZARY I STREFY PRZESTRZEŃ OSOBISTA

Każdy człowiek posiada swoją przestrzeń osobistą, taką przenośną „bańkę powietrza”, którą nosi ze sobą, a jej rozmiar zależy od zagęszczenia populacji w miejscu, w którym się wychował. W związku z tym, ta strefa dystansu jest zdeterminowana kulturowo. Podczas, gdy w niektórych kulturach, takich jak np. japońska, ludzie przyzwyczajeni są do ciasnoty, w innych preferuje się „rozległe, otwarte przestrzenie” i utrzymywanie właściwego dystansu. Pozycja społeczna może również mieć wpływ na dystans, z jakimi człowiek traktuje innych ludzi.

Strefy dystansu

  1. Strefa intymna – pomiędzy 15 a 45 cm. Spośród wszystkich ta jest najważniejsza, ponieważ jest ona strzeżona przez każdego człowieka i uważana za jego własność. Tylko uczuciowo związane osoby mają prawo jej naruszania.
  2. Strefa osobista – pomiędzy 46 a 122 Jest to odległość jaka dzieli nas od innych ludzi podczas przyjęć u znajomych lub w biurze, kontaktów społecznych i spotkań towarzyskich.
  3. Strefa społeczna – między 1,22 a 3,6 m. Tę odległość zachowujemy w stosunkach do nieznajomego lub ludzi znanych nam mniej.
  4. Strefa publiczna – powyżej 3,6 metra. Jest to najwygodniejsza dla nas odległość, którą zwy- kle przyjmujemy zwracając się do większej grupy ludzi.

 

2.1.14. Ćwiczenia w parach

Uczestnicy siedzą zwróceni do siebie plecami, opowiadają o swoim ulubionym filmie/wykonawcy/zespole. W czasie rozmowy partner zachowuje kamienną twarz. Zmiana ról i omówienie w rundce „Co sprawiło Ci największą trudność podczas tej rozmowy”. Jak powinna zachować się osoba słuchająca, by ułatwić rozmowę?

2.1.15. Zakończenie warsztatu

Dyskusja końcowa, wypełnienie ankiet ewaluacyjnych.

Każdy z Uczestników wydaje okrzyk, który ma być wyrazem jej samopoczucia na zakończenie zajęć.

IV BLOK: WARSZTATY W ZAKRESIE EDUKACJI PRORODZINNEJ

Cel główny:

  1. Zweryfikowanie własnej wiedzy z zakresu seksualności człowieka;
  2. Zdobycie wiedzy z zakresu seksualności człowieka;
  3. Zdobycie wiedzy i zweryfikowanie tej, już posiadanej, dotyczącej powstawania nowego i życia;
  4. Przyjrzenie się ważnym momentom w procesie powstawania nowej rodziny.

Cele szczegółowe:

  1. Nabycie nowych informacji;
  2. Zweryfikowanie własnej wiedzy z tym, co mówi nauka;
  3. Zdobycie wiedzy na temat przebiegu ciąży i porodu;
  4. Pobudzenie refleksji w związku z wpływem rodziny na agresywne zachowania Dzieci;
  5. Jak mądrze wchodzić w związek z partnerem w celu założenia rodziny – analiza;
  6. Wyobrażenie idealnej rodziny – sposoby dążenia w celu przybliżenia się do wizualizowanego obrazu;
  7. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi – skuteczne metody radzenia sobie;
  8. Relaks i rozrywka.

Zakładane efekty kształcenia:

  • Zwiększenie dotychczasowej wiedzy z zakresu seksualności człowieka. Weryfikacja już posiadanych przez Uczestników informacji.
  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą ciąży, porodu, życia noworodka.
  • Możliwość sprawdzenia się w roli rodzica, który wchodzi w konflikt z dzieckiem – ćwiczenia.
  • Osoby biorące udział w szkoleniu skonfrontują się z własnymi barierami w sferze edukacji prorodzinnej – na skutek poszerzającego się pola samoświadomości – zwiększa się możliwość potencjalnych wyborów, jak postępować w sytuacji stresowej i niekomfortowej w życiu rodziny.

 

1. PROGRAM, METODY PROPONOWANE DO REALIZACJI TEGO TEMATU

Proponuje się, aby to szkolenie podzielić na dwa działy tematyczne.

1.1. Edukacja seksualna

Czas trwania: 3 h

Forma: Zabawa edukacyjna – teleturniej „Koło Fortuny”

  • Zapoznanie Uczestników z zasadami turnieju
  • Podział na 3 mini – grupy
  • Turniej składa się z trzech kategorii pytań: za 1000, 2000 i Każda grupa kręci kołem fortuny. W zależności jaką wartość na nim „wykręci”, za tyle gra i muszą odpowiedzieć na pytanie. Jak odpowiedź jest poprawna, wygrywają pieniądze, jak nie – niestety nie. Na kole znajdują się również takie kategorie jak: „kręcisz jeszcze raz kołem”, „tracisz kolejkę” oraz „bankrut”. Wygrywa drużyna, która zdobędzie najwyższą kwotę. Przykładowe pytania – niezobowiązujące – zawiera tabela nr. 1.

TABELA: PYTANIA – plik do pobrania

Źródło: Opracowanie własne

Dyskusja na temat seksualności Człowieka – Prowadzący odpowiada na pytania.

1.2. Edukacja prorodzinna – funkcjonowanie w rodzinie

Czas trwania: 5 h.

1. Przywitanie, kontrakt, rozdanie nagród, omówienie kwestii organizacyjnych
2. „Metafory”

Cel: Pogłębienie wiedzy o sobie

Podcele: pozytywne wzmocnienie poszczególnych członków grupy, ćwiczenie kreatywności, informacja zwrotna w bezpiecznej formie metafory

Instrukcja: Proszę, aby każdy z Was wybrał sobie element przyrody, z którym może się w ja- kiś sposób identyfikować. To może być roślina, rzecz, element krajobrazu. Waszym zadaniem będzie wyjście na scenę i zaprezentowanie siebie jako wybranego elementu. Następnie po- proszę grupę o głośne wypowiedzenie swoich skojarzeń odnośnie metafory prezentowanej przez daną osobę.

Pytania: Jak do danej osoby pasuje prezentowana przez nią metafora? Jakie są Wasze skojarzenia na temat wspólnych cech tej osoby i jej metafory? Jakie myśli i emocje pojawiły się u Ciebie po usłyszeniu tych informacji?

3. „Silniejsi i słabsi”

Cel: pogłębienie wiedzy o sobie

Podcel: ujawnienie struktury hierarchicznej grupy, trening ujawnienia swoich przekonań.

Instrukcja: Ustaw teraz poszczególne osoby w szeregu. Po Twojej lewej stronie powinny się znaleźć osoby, które uważasz za słabsze od siebie, a po prawej te, które są – twoim zdaniem – silniejsze niż Ty. Nie chodzi tu jednak o siłę fizyczną, lecz o pozycję w grupie i możliwość rywalizacji.

Pytania: Jak czuliście się w tym zadaniu? Pod jakim względem „Kinga” jest słabsza/silniejsza od Ciebie? Czego mógłbyś się od niej nauczyć? Lub czego możesz się nauczyć od osób stojących po Twojej lewej i prawej stronie?

4. „Podaj dalej”

Cel: ćwiczenie rozgrzewające, energetyzujące

Podcele: redukcja napięcia, ćwiczenie współpracy grupowej, trening ekspresji

Instrukcja: Ustawcie się w kręgu. Waszym zadaniem będzie za pomocą gestów podać oso- bie stojącej obok przedmiot, który wymienię, tak, aby każdy miał go w dłoniach.

Ten przedmiot jest:

  • Bardzo gorący
  • Ciężki
  • Śliski
  • Wielkości fotela
  • Długi
  • Leciutki
  • Trudny do uchwycenia
  • Ostry

Teraz czas na przekazanie Waszych przedmiotów. Ważne jest, aby każdy z Was przekazał choć jeden przedmiot.

Pytania: Co było dla Was najtrudniejsze? Co było przyjemne?

Warto zwrócić uwagę: na trudności z wymyśleniem przedmiotów, na rodzaj przekazywanych przedmiotów, na ekspresyjność poszczególnych osób w badaniu.

5. „Co by było gdyby… można było robić wszystko, na co się ma ochotę?”

Cel: Ćwiczenie rozgrzewające, energetyzujące

Podcele: praca nad fantazjami dotyczącymi rzeczy zakazanych, ujawnianie swoich fantazji w bezpiecznym otoczeniu, integracja grupy.

Instrukcja: Dobierzcie się w pary. Macie 5 minut. Każda z par ma za zadanie stworzenie wizji (może być rysunek, opowieść, rym, piosenka) na temat: „Co by było gdybym mógł robić wszystko, na co mam ochotę, a jest to teraz dla mnie zakazane, niedostępne”. Co byście wtedy robili i czuli? Potem każda grupa ma 5 minut na przedstawienie swojej wizji. Warianty: Gdyby nic nie było zakazane/gdyby wszystko było zakazane.

Pytania: Jak się czuliście, gdy opowiadaliście o swojej wizji? Co stoi na przeszkodzie realizacji Waszej Wizji? Co z waszej opowieści moglibyście zrealizować w swoim życiu?

6. Podzielcie się na trzy grupy:
I. Co wiecie na temat ciąży?
II. Co wiecie o tym, jak, kiedy, co można zajść w ciążę?
III. Co wiecie o porodzie i pierwszych dniach życia noworodka?
– Dyskusja w grupie: prawda czy fałsz?
–  Co byście chcieli wiedzieć na ten temat?
– Co należy wiedzieć na ten temat?
– Uzgodnienie faktycznych
 7. „Dziupla”

Cel: ćwiczenie rozgrzewające, energetyzujące

Podcele: zwiększenie poczucia bliskości z członkami grupy, zbadanie relacji w grupie

Instrukcja: Wybierzcie jedną osobę, która będzie chowała się do dziupli. Przykuca ona w rogu sali z zawiązanymi oczami. Pozostałe osoby proszę o przykucnięcie po cichu w do- wolnym miejscu sali, wzięcie się za ramiona, zetknięcie się głowami, tak, aby powstała zamknięta dziupla. Zostawcie w jednym miejscu odstęp między sobą, aby osoba szukająca dziupli mogła przez nią przejść. Zadaniem osoby chowającej się, jest wejście do dziupli. Ważne jest, żeby osoba chowająca się, gdy już wejdzie do dziupli, mogła w niej chwilę pobyć i poczuć, jak to jest.

Pytania: Jak czuliście się w roli poszukującego dziupli? Jakie uczucia budziły się, gdy byliście już wewnątrz dziupli? Co było najtrudniejsze/najłatwiejsze w tym zadaniu? Jakie są strategie osoby chowającej się do dziupli? Kto ułatwiał/kto utrudniał wejście do dziupli?

8. Obraz rodziny
I. Cechy idealnej
II. Rysunek idealnej
III. Przedstawienie scenki na temat rodziny – rodzinny obiad/piknik/wyjście do restauracji
– Analiza wytworów, uzgodnienie wspólnej wizji w miarę możliwości.
9. „Dziecko wraca do domu z …”

Cel: strategie pozyskiwania uwagi, określenie potrzeby uwagi i determinacji w jej pozyskiwaniu.

Instrukcja: Dobierzcie się w pary. Jedna osoba ma za zadanie wcielić się w rolę dziecka, które wraca z … np. szkoły, randki, od koleżanki i ma coś ważnego do powiedzenia rodzicowi. Druga osoba odgrywa rolę bardzo zajętego rodzica. Po 5 minutach zamieniacie się rolami.

Pytania: Jak czuliście się w poszczególnych rolach? Jakie strategie stosowaliście w celu skupienia na sobie uwagi rodzica? Jak taka strategia przejawia się w Waszym życiu?

–  Czy ta strategia była skuteczna?
– Jaka była odpowiedź rodzica? Pozytywna/negatywna/karząca/nagradzająca.

10. Praca w minigrupach:
• Jak słuchać, żeby dzieci chciały rozmawiać?
• Jak słuchać dzieci, które są zbyt małe, żeby dużo mówić?
• Jak należy mówić, żeby dzieci słuchały?
• Konflikty między rodzicami a dziećmi, których nie można uniknąć. Kto powinien zwyciężyć?
• Czy władza rodzicielska jest konieczna i uzasadniona?

11. Ćwiczenie: reakcje rodzicielskie – praca w minigrupach:

TABELE:

1. ĆWICZENIE-REAKCJE RODZICIELSKIE – PRACA W MINIGRUPACH – plik do pobrania

2. KATEGORIE REAKCJI – plik do pobrania

Jeżeli możecie każdą ze swych odpowiedzi zaklasyfikować do jednej z poniższych kategorii, jesteście prawie „typowymi” rodzicami:

3. CO SŁYSZY DZIECKO – plik do pobrania

Kiedy rodzice mówią coś do dziecka, często mówią jednocześnie o dziecku

4. 6 KROKÓW TOMASA GORDONA DO ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW W RODZINIE [1] – plik do pobrania

12. W trójkach podejmijcie próbę rozwiązania konfliktów, które dostaliście na początku zadania, dochodząc do „4 kroku”. Następnie zaprezentujcie swoje rozważania, przedstawienia reszcie grupy.

13. „Sherlock Holmes”
Cel: integracja, bliskość, zaufanie
Podcele: rozgrzewające, energetyzujące, wzajemne poznanie się, pobudzenie uważności w patrzeniu, ćwiczenie kreatywności.
Instrukcja: Dobierzcie się w pary. Niech każdy z Was przyniesie 6 przedmiotów będących jego własnością, wyciągniętych z kieszeni, torebki, czy plecaka. Pokażcie je w milczeniu partnerowi. Druga osoba będąca Sherlockiem Holmesem na podstawie widzianych rekwizytów tworzy swoje wnioski i skojarzenia dotyczące osoby pokazującej. Zamieńcie się rolami. Następnym Waszym zadaniem, będzie podzielenie się z grupą spostrzeżeniami na temat partnera.
Pytania: Jak czuliście się w tym zadaniu? Co było najtrudniejsze/najłatwiejsze? Które spostrzeżenia są, według was, zgodne z rzeczywistością? Jaka informacja zwrotna Was zaskoczyła?

14. WPŁYW RODZINY, A AGRESJA U DZIECI – Rozprawka i dyskusja [2][3][4]:
Środowisko rodzinne wydaje się najważniejszym zewnętrznym czynnikiem w rozwoju agresji dzieci. We wszystkich rodzinach dochodzi do tej czy innej formy ekspresji gniewu. Jest to normalny aspekt życia rodzinnego. W niektórych rodzinach ekspresja gniewu przybiera skrajną postać, tj. pojawia się bardzo często i ma znaczącą siłę.
Rozważając rolę rodziny w rozwoju agresji, należy się przyjrzeć zachowaniu jej poszczególnych członków. Nie ma wątpliwości co do wpływu przebiegu emocjonalnych procesów w rodzinie na rozwój dziecka. Gniew w stosunkach między dorosłymi oddziałuje na poziom pobudzenia i agresję dzieci. Wynika z powyższego, że do czynników zaburzających prawidłowy rozwój dziecięcej osobowości należą nie tylko negatywne postawy rodzicielskie, ale niewłaściwe współżycie członków rodziny. Brak wzajemnego szacunku i równowagi wewnętrznej prowadzi do lekceważenia potrzeb psychicznych dzieci. Od środowiska rodzinnego zależy, czy rozwiną się u dziecka zachowania pro- społeczne czy antyspołeczne, czy rozwinie się u niego agresywny sposób reagowania. Dzieci stają się agresywne wówczas, gdy w swej działalności napotykają wiele zakazów i ograniczeń, skutkiem czego ich potrzeba aktywności ruchowej i poznawczej nie zostaje zaspokojona. Szczególnie agresywne są dzieci mające brutalnych i agresywnych rodziców, dzieci karane biciem, poszturchiwane i obrzucane wyzwiskami. Takie postępowanie rodziców wywołuje u dziecka reakcje złości, buntu, protestu oraz chęć odwetu, a jednocześnie dostarcza wzorów agresywnego zachowania.
Z jeszcze innym mechanizmem kształtowania się postaw agresywnych spotyka się u dzieci, którym wydaje się, że utraciły miłość rodziców. Poczucie porzucenia niweczy poczucie bezpieczeństwa, rodzi lęk, będący źródłem agresji. Lęk jest uczuciem bardzo przykrym i dziecko choć na chwilę chce się od niego uwolnić. Swoim zachowaniem pragnie zwrócić na siebie uwagę. W rodzinach dzieci agresywnych stwierdzono również powszechne występowanie wzoru interakcji zwanego proce- sem zniewolenia rodzinnego. Agresja jest tam stosowana zarówno przez rodziców, jak i dzieci w celu wzajemnego kontrolowania się i osiągania własnych celów. Proces ten jest traktowany jako zniewolenie, ponieważ członkowie rodziny osiągają swoje cele dzięki groźbom, rozkazom i innym zachowaniom wymuszającym.
Agresja dzieci może być mechanizmem obronnym, próbą zmuszenia rodziców do zwrócenia na siebie ich uwagi. Przeważająca większość rodziców dzieci agresywnych to osoby preferujące krzyk lub kary fizyczne, agresję w wychowaniu.
Częste stosowanie kar nie powstrzymuje dzieci od agresywnego zachowania, a zapowiedź surowej kary, wymierzonej najczęściej przez ojców, wzmaga agresję. W starszych dzieciach utrwala się po- czucie niesprawiedliwości i gniewu. Szukają one akceptacji i zrozumienia poza domem, gdy trafią na podobnych sobie, tworzą nieformalne grupy, które organizują napady, rozróby, znęcają się nad słabszymi. Z roli ofiary przechodzą do roli sprawcy przemocy, którą postrzegają jako dużo bardziej atrakcyjną i dającą poczucie mocy.

Przemoc pomiędzy rodzeństwem, to agresywny lub gwałtowny czyn dokonany przez jedno dziec- ko przeciwko drugiemu. Przypadki tej przemocy często stwierdza się w rodzinach, gdzie rodzice stosują przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną wobec dzieci. Kontakt z gwałtownym rodzicem i środowiskiem, w którym brak ciepła i pozytywnych impulsów. Wiele przypadków to agresja okazjonalna, niekontrolowana i stanowiąca jednorazową odpowiedź na prowokację lub frustrację. Stosowana w konkretnym momencie, postrzegana jest jako dyscyplinowanie drugiej osoby lub będąca wrogą manifestacją rywalizacji pomiędzy rodzeństwem. Dzieci mogą być lub nie być agresywne wobec tych, których nienawidzą, a agresja może być, lub nie, zewnętrznym i widocznym znakiem nienawiści. Intensywność uczuć pomiędzy rodzeństwem i wzajemna zazdrość, rywalizacja pomiędzy braćmi i siostrami – wszystko to może świadczyć o niekłamanej nienawiści. Większość rodziców traktuje konflikty pomiędzy rodzeństwem jako nieuniknioną część procesów dorastania i rzadko z pełnym przekonaniem sprzeciwia się agresywnym zachowaniom pomiędzy swoimi dziećmi.
Rodzina stanowi najważniejszą grupę społeczną, w której dziecko przyswaja sobie normy społeczne, zasady współżycia i współdziałania z ludźmi. Właśnie w rodzinie dzieci uczą się zachowań społecznych w sposób najbardziej trwały i efektywny. Wynika to z silnych powiązań emocjonalnych członków rodziny, wczesności i bezpośredniości oddziaływań wychowawczych. I dlatego każde niewłaściwe zachowanie dziecka, będące skutkiem wadliwego oddziaływania pedagogicznego rodziców i wychowawców, powoduje, że popełniają oni coraz więcej błędów prowadzących do po- ważnych trudności wychowawczych, które w całej swej ostrości ujawniają się w wieku szkolnym.

15. „Zaplątanie” Cel: integracja grupy.
Podcele: bliskość fizyczna
Instrukcja: Stańcie w kręgu i chwyćcie się za ręce. Spróbujcie się maksymalnie zaplątać, nie pusz- czając swoich rąk (gdy grupa nie może się już bardziej zaplątać) rozplączcie się bez puszczania rąk.

16. Ćwiczenie „Na zakończenie”
Sposób realizacji:
1. Prowadzący informuje Uczestników, że jest to ćwiczenie, na którym nie trzeba mówić.
2. Wspólnie ścieramy tablicę, ustawiamy ławki. Zdejmujemy plakaty.
3. Każdy idzie w wybrane przez siebie miejsce w Sali, zamyka oczy tak, by przez około minutę wyobrazić sobie, że jest się samemu.
4. Następnie wszystkie osoby tworzą koło, trzymając się za ręce lub za ramiona, wędrują. W pewnym momencie przerywamy koło i prowadzimy osoby będące za nami tak, że tworzy się spirala. Coraz ciaśniejsza. Chwilkę w niej zostajemy po to, żeby poczuć, że jesteśmy grupą bliską.
5. Spirala rozwija się i tworzymy znowu koło. Prowadzący prosi, żeby osoby spojrzały po sobie.
6. Osoby odwracają się plecami do koła, puszczają ręce i powoli opuszczają salę.

 

 

[1] https://dziecisawazne.pl/6-krokow-thomasa-gordona-rozwiazywania-konfliktow-rodzinie/

[2] Baniak J. (1994), Wpływ rodziny na osobowość dziecka. Problemy Rodziny.

[3] Minkiewicz J. (1993), Więź rodzinna i czynniki, które ją kształtują. Problemy Rodziny 5/93

[4] Pielkowa J.A. (1997), Wpływ warunków życia w rodzinie na zachowania agresywne dzieci. Problemy opiekuńczo-wychowawcze 3/97

 

V BLOK: SAVOIR-VIVRE – ZASADY AUTOPREZENTACJI W SYTUACJACH SPOŁECZNYCH

Cel główny szkolenia:

  1. Zapoznanie się z ogólnymi zasadami dobrego zachowania, które pomagają w życiu

Cele szczegółowe:

  1. Osoby zapoznają się z definicją słowa savoir – vivre;
  2. Zapoznanie się z tym, czym są dobre maniery;
  3. Savoir – vivre ubioru;
  4. Savoir – vivre przy stole i w restauracji;
  5. Savoir – vivre w kinie i teatrze;
  6. Savoir – vivre w biurze;
  7. Savoir – vivre w przykładowych zawodach: sekretarka i
  8. Kulturalne i grzeczne

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z wiedzą dotyczącą zasad dobrego zachowania w różnych sytuacjach życia społecznego.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły zachować się zgodnie z zasadami dobrego wychowania w miejscach życia pu
  • Zapoznają się z wiedzą na temat odpowiedniego
  • Będą potrafiły w sposób kulturalny przeprowadzać rozmowy
  • Zapoznają się z odpowiednim zachowaniem w przykładowych zawodach, takich jak sekretarka i kelner.

 

1. PROGRAM, METODY PROPONOWANE DO REALIZACJI TEGO TEMATU

1. Przygotowanie kontraktu wspólnie z całą grupą na czas trwania warsztatów. Omówienie ogólne przebiegu zajęć.
2. Zabawa integracyjna – „Czy pamiętasz swój numer?”

MATERIAŁY: niepotrzebne
PRZEBIEG: uczestnicy siadają w półkolu na krzesłach. Kolejno odliczają, zapamiętując swój numer. Zabawę rozpoczyna osoba z numerem 1 (tzn. siedząca jako pierwsza). Głośno wywołuje dowolny numer (np. 10). Osoba, która ma numer 10, wstaje i szybko wywołuje inny numer (np. 6). Zabawa toczy się dalej, aż ktoś popełni błąd:
– wywołany numer nie odezwie się natychmiast,
– pomyłkowo odezwie się inny numer,
– ktoś wywoła sąsiada z prawej lub lewej strony,
– powtórzy numer wywołany poprzednio.
Ten, kto popełni pomyłkę, przesiada się na ostatnie krzesło, a wszyscy pozostali przesuwają się o jedno krzesło i muszą zapamiętać swoje nowe numery. Zabawę rozpoczyna ponownie osoba z numerem 1.

3. Zabawa integrująca grupę – „Guffi”

MATERIAŁY: niepotrzebne
PRZEBIEG: uczestnicy stoją w rozsypce po całej sali. Wszyscy zamykają oczy. Prowadzący dotknięciem ręki wybiera „Guffiego”, który milczy i otwiera oczy. Zadaniem pozostałych uczestników jest odnaleźć, kto spośród nich jest Guffim. Odbywa się to w następujący sposób: wszyscy chodzą po sali z zamkniętymi oczami i napotkanym osobom zadają pytanie: Guffi? Jeśli napotkana osoba nie jest Guffim, to odpowiada pytaniem na pytanie: Guffi? Natomiast jeśli napotkana osoba jest Guffim wybranym przez prowadzącego, wtedy milczy, nic nie odpowiada. Osoby, które spotkały Guffiego, dołączają do niego i chodzą dalej jako część milczącego Guffiego, od tej pory również nic nie od- powiadają. Zabawa trwa tak długo, aż wszystkie osoby odnajdą Guffiego. Wtedy wszyscy otwierają oczy i dowiadują się, jak naprawdę wygląda poszukiwany Guffi. Często jest to łańcuch, a często bezkształtna, chodząca grupa.

4. Burza mózgów – kim był lub czym jest Savoir vivre?: chodzi o poznanie spojrzenia na sprawę Uczestników, a nie przedstawianie teorii naukowych. Pomysły są zapisywane na tablicy wraz z imieniem/inicjałami osoby, która je rzuciła. Stworzona notatka zostaje na później. Prowadzący jedynie zadaje pytania i pobudza do odpowiedzi Nastolatków. Nie daje gotowych rozwiązań. Zostawia młodych ludzi z ich własnymi przekonaniami, zachęcając jedynie stwierdzeniami typu: „no to w trakcie zajęć sprawdzimy jak to jest…” itp.

5. „Przyjęcie”:
• Cel: aktywizacja grupy; wprowadzenie do tematyki warsztatów
• Instrukcja: Grupa dzieli się na dwie podgrupy. Każda z nich ma za zadanie rozpisanie – „jak przy- gotować przyjęcie” – od tematyki, poprzez ubiór, muzykę i aprobowane zachowanie. Następnie po kolei opisują swoje projekty, bądź przedstawiają – jeśli jest to scenka lub grafika.
• Dyskusja na forum – czy zdaniem innych – dane propozycje są ciekawe, czy przedstawiane zachowania są adekwatne do sytuacji. Dlaczego tak lub nie? Co można by dodać?

6. Przedstawienie definicji Savoir vivre: maniery, dobre wychowanie. Zweryfikowanie teorii z tym, co Uczestnikom się do tej pory wydawało. Młodzież przyznaje sobie punkty za dobre pomysły, które wcześniej były proponowane – najlepszy wygrywa.
Miniwykład: [1]
Po czym można rozpoznać kulturalnego człowieka nawet, jeśli byłby ubrany w łachmany? To ruch ciała, mimika, sposób bycia, wysławiania się, uśmiechu, postępowania nawet w drobnych spa- wach – wszystko to mówi nam o tym, kim jesteśmy. Dobre wychowanie czyni z nas kulturalnych ludzi, budzących sympatię i szacunek. A w czym tkwi istota savoir-vivre? Po prostu to uważność na innych.
Człowiek to istota stadna, w związku z powyższym dostosowujemy się do siebie wzajemnie. W tym wzajemnym współżyciu zasadą postępowania jest zwalczanie egoizmu, uspołecznienie się, liczenie z innymi. Dobre maniery, dobre wychowanie, poprawne zachowanie, wszystko to esencja savoir- vivre i nie znaczy ni mniej, ni więcej jak:
• życzliwość dla ludzi,
• uprzejmość,
• tolerancja,
• opanowanie emocji,
• nienaganne formy, które dobrze, jeśli są nawykami zakorzenionymi i wpajanymi od dzieciństwa. Jeśli jednak los sprawił, że nie wynieśliśmy dobrego wychowania z naszego rodzinnego domu,nic straconego, można to nadrobić. Sama chęć bycia nienagannym jest już godna pochwały. Poniższe rady pozwolą Wam nadrobić i przypomnieć jak należy się zachowywać, aby budzić wśród ludzi zachwyt i życzliwość.
6 głównych zasad:
I. Interesuj się szczerze ludźmi.
II. Uśmiechaj się.
III. Pamiętaj, że dla każdego jego imię jest jednym z najsłodszych i najbardziej wyczekiwanych dźwięków.
IV. Bądź dobrym słuchaczem zachęcając innych by opowiadali o sobie.
V. Rozmawiaj z każdym tylko o tym, co jest mu znane i czym się interesuje.
VI. Usiłuj wzmagać w każdym poczucie jego własnej wartości i rób to szczerze.

7. „OGÓLNE ZASADY”, które pomagają w życiu codziennym [2]:
• Instrukcja: Młodzież łączy się w pary. Mają 3 minuty (ze stoperem w ręku – Prowadzący co 30 sek. informuje o upływającym czasie) – na stworzenie listy zasad. Po tym czasie – wypisywane są dane zasady, dajemy plusy – które, wychodzi na to że są najważniejsze – tworzą swojego rodzaju „Dekalog życia codziennego” – jest to dzieło grupy.
• Następnie: informacje dydaktyczne. Ile się pokryje – sprawdza Młodzież. Tego typu warsztat ma na celu sprawdzenie zaangażowania grupy w pracę na zajęciach.

Informacje dydaktyczne:
OGÓLNE ZASADY, KTÓRE POMAGAJĄ W ŻYCIU CODZIENNYM [2]
UŚMIECH
Uśmiech i śmiech są zaraźliwe. Im bardziej jesteśmy szczęśliwi, tym bardziej się uśmiecha- my, im więcej się uśmiechamy, tym bardziej jesteśmy szczęśliwi. Uśmiech ułatwia codzienne życie. W sklepie uśmiechając się dostaniemy ładniejszy kawałek mięsa, w urzędzie szybciej załatwimy sprawy. Uśmiech nikomu nie szkodzi i jest skutecznym środkiem odmładzającym.
ŻYCZLIWOŚĆ
Życzliwość okazana ludziom wraca bardzo szybko. Powinno się być życzliwie nastawionym do wszystkich ludzi, co wcale nie znaczy, że należy się dawać naiwnie wykorzystywać! Życzliwe nastawienie potrafi zdziałać cuda. Skrzywiona i nieszczęśliwa osoba potrafi się zmienić w prawdziwego anioła…
DYSKRECJA
Nie lubimy, gdy nasze tajemnice są rozpowiadane, więc również nie powinniśmy tego robić. Plotkarstwo jest w bardzo złym tonie. Świadczy o osobie, która plotkuje, że jest pusta i nie ma nic do powiedzenia na inne tematy. Takiej osobie nie należy ufać. Często plotkarze mają dwie twarze i potrafią być mili dla danej osoby, a za chwilę ją obgadać. Ludzie bardzo cenią osoby, które potrafią dochować tajemnicy, są dyskretne, nie starają się wnikać w niczyje ży- cie prywatne i nie powtarzają zasłyszanych plotek. Tacy ludzie to prawdziwy skarb. Odzwierciedla to powiedzenie Ernesta Hemingwaya „Potrzeba dwóch lat, aby nauczyć się mówić; pięćdziesięciu, aby nauczyć się milczeć’.
LOJALNOŚĆ
Lojalność to bardzo rzadka, a bardzo ważna cecha charakteru. Należy być lojalnym wobec rodziny, przyjaciół, pracodawców. Jeżeli nie jest się zadowolonym z pracy, to można ją zmienić, a jeżeli się pracuje, to należy być lojalnym wobec szefów i firmy.
UPRZEJMOŚĆ
Człowiek dobrze wychowany powinien być jednakowo uprzejmy wobec wszystkich niezależnie od stanu społecznego i zasobności portfela. Kulturalnych ludzi poznajemy po tym, że jednakowo kłaniają się szefowi i sprzątaczce. Uprzejmość także popłaca. Ludzie, którzy traktują innych uprzejmie, są darzeni szacunkiem i także traktowani uprzejmie.

8. Ubiór:
• Instrukcja: Praca w parach. Jedna osoba z pary losuje hasło z pewnego rodzaju uroczystością, np.:
a) Studniówka
b) Pogrzeb
c) Sprawa w sądzie
d) Rozmowa kwalifikacyjna
e) Impreza u przyjaciół
f) 25 – lecie małżeństwa rodziców
g) Zakończenie roku
• Następnie w parach opisują lub rysują, według własnego uznania – jaki strój jest wymagany w danych okolicznościach. Po skończeniu pracy w parach – konfrontacja z grupą.
• Należy pamiętać, że każda odpowiedź jest dobra. Następnie trener przedstawia zasady ogólnie obowiązujące. Np.:
Sposób ubierania się mówi bardzo dużo o człowieku, przecież „jak Cię widzą, tak Cię piszą”. Jeśli przyjdziesz do teatru w spodniach sportowych, nikt nie uwierzy, że musiałeś się tak ubrać z konieczności. Swoim strojem zdradzisz brak dobrego wychowania, niechęć zadania sobie trudu, aby się odpowiednio przygotować lub uważałeś ten trud za zbyteczny. Im bardziej oficjalna uroczystość tym większą wagę należy przykładać do swojego stroju. Musisz sobie zdać sprawę, jak dalece inni oceniają Cię po odzieży. Niezwykle ważna jednak wydaje się zasada, że to nie szata zdobi Człowieka. Nie chodzi o to, żeby „zaszpanować” nowym ciuchem, a o to, żebym czuł się sobą z poszanowaniem innych i sytuacji, w której się znajduję.
Uwaga dla Trenera:
W tej tematyce nie można być zbyt restrykcyjnym, jeżeli chodzi o młodzież zagrożoną wykluczeniem społecznym. Są to bowiem osoby, które bardzo walczą o własną tożsamość i narzucając im sztywne granice – traci się je – pójdą swoją drogą i kolejny raz się przekonają, że nikt tak naprawdę nie bierze ich pod uwagę, a jedynie coś się im każe. Z tego względu ważne jest, aby być wrażliwym na sygnały ze strony grupy i funkcjonować w ich świecie a nie abstrakcyjnych wyobrażeniach.

9. „Witamy przy stole. Może pójdziemy do restauracji?”
• Instrukcja: Młodzież dyskutuje na temat tego, czy:
– W ogóle warto chodzić do restauracji?
– Czemu to się opłaca, czemu nie?
– Kiedy można by ewentualnie się wybrać na posiłek w takie miejsce?
– W jakich okolicznościach?
• Uczestnicy wybierają parę osób, która przyjdzie do restauracji. Para ta wychodzi poza salę. W tym czasie reszta pracuje nad wyobrażoną sytuacją pójścia w takie miejsce. Następnie przedstawiana jest scenka. Wybierany jest stolik. Stawiany w danym miejscy w sali (w jakim Uczestnicy chcą). Wybierają osoby do poszczególnych ról (szef kuchni, kelnerka). Tworzone jest menu. Odtwarzana jest scenka lunchu/ obiadu/ kolacji.

• Po tym czasie – dyskusja na forum. Co się udało? Co warto by było poprawić? Dlaczego coś wy- szło? Gdzie tkwił błąd?
• Następnie Prowadzący przedstawia ogólne zasady zachowania się w restauracji: [3, 4]
– W restauracji kobieta zobowiązana jest zostawić okrycie wierzchnie, a w kawiarni nie musi. Mało elegancko jest odkładanie płaszcza na krzesło obok.
– Kelner uzupełnia zawartość kieliszków. On powinien czuwać nad swoimi gośćmi. Jeżeli jednak nasz opiekun zniknął, może, a nawet musi zastąpić go gospodarz stolika.
– Kolejna kwestia to wybór stolika. Najlepsze są te przy ścianach. Miejsce skąd widać całą salę zajmuje partnerka. Jej partner odsuwa przed nią krzesło, a następnie pomaga jej dosunąć. Wstaje zawsze, kiedy ona wstaje, a także wtedy, gdy kobieta wraca np. z toalety.
– Siedzi się prosto, ale nie sztywno.
– O blat stołu opieramy się nadgarstkami, a nie łokciami. Kobieta, siedząc, musi pamiętać o tym żeby kolana były złączone. Wygodnie i elegancko usadowieni czekamy, aż kelner poda kartę. Każdy powinien dostać ją dla siebie.
– Posiłek zaczyna się od zupy (ryby, mięso, ser, kawa, deser). Jeżeli jesteśmy zaproszeni na obiad nie wybiera się ani najdroższych ani najtańszych dań. Rozkładamy serwetkę na kola- nach, kiedy potrawy zostają podane.
– Gdy chcemy obetrzeć usta np. by napić się napoju podnosimy ją z kolan i delikatnie przykładamy do ust (w ten sposób nie ubrudzimy brzegu kieliszka).
– Przywołujemy kelnera dłuższym spojrzeniem lub skinięciem głowy. Jeżeli mamy zastrzeżenia do dania możemy prosić kelnera o wymianę dania.
– Zupę nawet z filiżanki z dwoma uszkami jemy łyżką. Gdy zostanie jej nieco na dnie łyżkę można odłożyć na talerzyk a barszczyk lub bulion wypić. Głębokiego talerza nie wypada przechylać.
– Nóż i widelec od momentu, gdy zostaną wzięte do rąk nie mogą dotknąć obrusa.
– Nie wstajemy od stołu, dopóki wszyscy zgromadzeni nie skończą jeść.
– Korzystanie z telefonu, nawet zerkanie na niego co chwilę jest niekulturalne i odbierane jako brak szacunku.
– Po skończonym posiłku warto podziękować. Przed posiłkiem nietaktem jest mówienie popularnego „smacznego”, co może sugerować, że posiłek może być niesmaczny.
– W przerwie podczas jedzenia nóż odkładamy na talerzu na godzinie czwartej, a widelec na godzinie ósmej. Po skończonym posiłku nóż i widelec kładziemy na talerzu na godzinie 5:20.

10. Tym razem role się odwracają. Na początku prowadzący warsztaty przedstawia ogólne zasady (prezentacja multimedialna) – następnie Młodzież stara się je wprowadzić w życie w ustalonych scenkach.
KINO i Teatr [5]
Savoir-vivre powinien znajdować miejsce w każdej dziedzinie życia. Każdy człowiek powinien dbać o to, by dobre maniery były jego etykietą. To właśnie dobre maniery sprawiają, że ludzie mogą uczyć się dobrego postępowania, zarówno wobec samych siebie, jak też w stosunku do innych ludzi. Oto kilka najważniejszych zasad, którymi powinniśmy się kierować w trakcie pobytu w teatrze oraz w kinie.
Jednym z ważniejszych wyznaczników etykiety w teatrze, jest ubiór. Nasz strój musi być strojem eleganckim, stosownym do sposobu ubierania się w danej społeczności. Niedopuszczalne jest wy- branie się do teatru w roboczym czy porwanym ubraniu – pewnie by nas nawet w takim stroju nie wpuszczono do środka. W niektórych teatrach lub w sytuacjach, gdy wybieramy się na uro- czystą premierę, będzie obowiązywał nas strój wizytowy, tak więc panowie obowiązkowo będą musieli założyć garnitury wieczorowe. Bardzo ważne przy tym jest, by nasz strój nie wyróżniał się spoza grona innych osób obecnych w teatrze. Nie powinniśmy też szokować zbytnią przesadnością w doborze dodatków do stroju. Powinien być on elegancki a przy tym – skromny. Jeśli mamy problem z wyborem odpowiedniego stroju – poradźmy się znajomych, którzy częściej od nas chodzą do teatru. Okrycia wierzchnie powinny zostać pozostawione w teatralnej szatni
Poza ubiorem bardzo ważny jest sposób, w jaki będziemy się zachowywać przed oraz w trakcie sztuki. Jeśli wybieramy się do teatru, to powinniśmy się wcześniej zapoznać zarówno z wiedzą dotyczącą tematu sztuki, jak również jej autora. Ta wiedza pomoże nam uniknąć wielu niepotrzebnych i źle odbieranych przez towarzystwo pytań. Do teatru powinniśmy przyjść odpowiednio wcześnie. Zarówno po to, by zająć odpowiadające naszym biletom miejsca, jak również, by przy- gotować się odpowiednio do spektaklu. Jeśli spóźnimy się – nie przepychajmy się do swoich miejsc, tylko zajmijmy pierwsze wolne miejsca z brzegu.
Panowie powinni swoim towarzyszkom zaproponować zakup programu teatralnego oraz coś do picia w teatralnym bufecie. Raczej nie powinno kupować się słodyczy i ciastek, których nie można spożywać w trakcie przedstawienia. Panowie powinni przepuszczać panie przodem – inaczej jest tylko w przypadku torowania sobie drogi do miejsc siedzących, kiedy to pan – twarzą do siedzących osób – kieruje się jako pierwszy w stronę wyznaczonych miejsc. Numer miejsca należy dokładnie sprawdzić, by nie zająć czyjegoś. Panie powinny siadać po prawej stronie panów.
W trakcie przedstawienia nie można rozmawiać i przeszkadzać innym. Rozmowy – ciche – dopuszczalne są jedynie w przerwach. Nie należy również zmieniać uprzednio zajętych miejsc ani rozkładać się tak, by przeszkadzać siedzącym obok sąsiadom. Salę teatralną opuszczamy dopiero wtedy, gdy spektakl się zakończy i zostaną zapalone światła.
Jeśli chodzi o kina, to tam również obowiązują zasady savoir-vivre. Nie są one jednak aż tak rygorystyczne jak w przypadku teatru. Można powiedzieć, że kinowe zasady savoir-vivre są identyczne jak teatralne, poza paroma wyjątkami. Do kina możemy pójść w luźnym, codziennym ubraniu- nie musimy zatem ubierać się na galowo. Nie mamy obowiązku zostawiania wierzchniej odzieży w szatni – w większości kin szatni w ogóle nie ma. Ponadto na salę kinową możemy wnosić napoje oraz słodycze. I chociaż nadal nie wypada szeleścić papierkami po cukierkach czy ciasteczkach, to nie musimy obawiać się, że ktoś nas z tego powodu wyrzuci z kinowej sali.
W obu tych miejscach zasady dobrego wychowania są bardzo ważne. Bez ich obecności wizyta w obu tych miejscach nie dostarczałaby nam aż takiej przyjemności i nie byłaby wydarzeniem, na które bylibyśmy w stanie wydawać nasze pieniądze.

Zabawa „Atomy – łączcie się”:
MATERIAŁY: niepotrzebne
PRZEBIEG: uczestnicy poruszają się swobodnie po sali (może być przy muzyce). Prowadzący podaje liczbę (np. 3) i uczestnicy jak najszybciej łączą się w trzyosobowe grupy. Zabawę można prowadzić w różnym tempie (uzależnionym od temperatury podawanej przez prowadzącego, np. 30o C – trucht, 100o C – szybki bieg, -20o C – trucht tyłem). Zabawa może być wykorzystywana do bezproblemowego podziału grupy na podgrupy o żądanej ilości osób.
Po podziale grupy na 4 zespoły następuje praca w podgrupach. Dwie z nich mają za zadanie opisanie jak najdokładniej – zachowania się w teatrze, a dwie pozostałe – podczas wyjścia do kina. Dozwolona jest dowolna forma prezentacji.
Uczestnicy na końcu oceniają najlepiej prezentującą się grupę. Nagrodą jest usadzenie Laureatów na środku Sali treningowej i aplauz od pozostałych członków warsztatu.

11. Miniwykład (prezentacja multimedialna) [6]:

Biuro:
W każdej firmie powinny obowiązywać zasady savoir-vivre. Nie są one w żaden sposób jakoś ściśle określone i nałożone na pracowników pod groźbą kary, ale każdy we własnym zakresie powinien się do tych zasad stosować. Zasady te określane bywają zasadami dobrego wychowania. Przestrzeganie zasad savoir-vivre w firmie objawiać się zatem może na przykład okazywaniem szacunku innym pracownikom, docenianiem osób, które nami kierują oraz które z nami współpracują, itp. Objawem szacunku do danej osoby, lub do wykonywanej przez nią pracy może stać się każda, na-wet najdrobniejsza czynność w postaci chociażby otwarcia drzwi tej osobie. O dobrych manierach i wychowaniu świadczy również ukłon, jaki składamy na przywitanie kogoś szczególnie ważnego. Każdy z takich i podobnych gestów jest jednocześnie naszą wizytówką.
W każdej firmie osoby, które zajmują wyższe stanowiska, są stawiane przed szeregowymi pracownikami. To nie jest żadna dyskryminacja. Ustępowanie osobie, która jest wyżej od nas postawiona, jest również objawem dobrego wychowania. W przedsiębiorstwie osoby należące do władz za- wsze powinny wchodzić pierwsze do pokoju, jako pierwsze powinny witać się ze zgromadzonymi gośćmi a dopiero później przedstawiają swoich towarzyszy. Dzięki temu już na pierwszy rzut oka widać, kto w danym przedsiębiorstwie jest szefem, a poza tym takie zachowanie bardzo dobrze świadczy o całej firmie.
Savoir-vivre stał się w biznesie prawie tak bardzo przydatny, jak wiedza oraz inteligencja pracowników. Dobre wychowanie pracowników bardzo dobrze świadczy o firmie, a co za tym idzie – kształtu- je jej pozytywny wizerunek wśród społeczeństwa. Każdy wolałby, żeby w danym przedsiębiorstwie pracowali wyłącznie mili i kulturalni pracownicy, którzy potrafią zachować się w każdej sytuacji. Jeśli przedsiębiorstwo ma z tym problem, to powinno zdecydować się na przeprowadzenie wśród swoich pracowników kursów z zakresu kultury biznesu. Na takim kursie można dowiedzieć się, jak należy zwracać się do współpracowników, pracodawców i interesantów, jak operować swoim głosem (odpowiednia intonacja itp.), jak zachowywać się przy stole w trakcie spotkań biznesowych, a nawet – jak się odpowiednio ubierać, by wzbudzać powszechne zaufanie i szacunek.
W dzisiejszych czas firmowy savoir-vivre jest naprawdę niezbędny do prowadzenia biznesu. Bez niego nie można utrzymać odpowiednich kontaktów z klientami – któż bowiem chciałby „robić interesy” z ludźmi, którzy nie szanują drugiego człowieka. Kultura firmy jest odbiciem kultury, jaka panuje pośród pracujących w niej ludzi. Dbajmy o to, by była ona odbiciem panujących wśród nas i przestrzeganych przez wszystkich zasad etycznych, moralnych oraz obyczajowych.

12. Savoir-vivre w pracy np. kelnera lub asystentki/ sekretarki (mogą być inne – w zależności od grupy docelowej, z którą się współpracuje):
• Grupa dzieli się na 5 zespołów – każdy z nich pracuje nad odpowiednimi zadaniami:
I. Zastanawia się i spisuje sobie – za co odpowiada obsługa kelnerska?
II. Piszą reguły „czego absolutnie NIE WOLNO kelnerowi?”
III. Opracowują zasady przygotowywania restauracji i przyjmowania gości.
IV. Myślą nad kolejnymi czynnościami, jakie powinien wykonać kelner.
V. Opracowują savoir-vivre w pracy sekretarki.
• Następnie prowadzący każdej z grup daje kartki, na których są przygotowane odpowiednie informacje do zadań, jakie otrzymały poszczególne podgrupy. Młodzież weryfikuje swoje pomysły z dostarczonymi im materiałami, a następnie na forum prezentują już gotowe – poprawne odpowiedzi. Dzielą się z grupą, na ile ich przypuszczenia okazały się trafne.

13. Telefonowanie:

  1. Cel: trening rozmów
  2. Instrukcja:
  3. Przygotowanie 20 przykładów różnych sytuacji rozmowy telefonicznej, np:
    • Umówienie się na wizytę do lekarza.
    • Zgłoszenie Dyrektorowi w szkole swojej nieobecności w danym Połączenie na początku przez sekretariat.
    • Złożenie życzeń z okazji Dnia Babci.
    • Poproszenie koleżanki o podanie lekcji. Osobie dzwoniącej się spieszy, a koleżanka chce opowiedzieć o bardzo ważnej dla niej sprawie
    • Dzwonisz do mamy do pracy, bo zapomniałeś kluczy od Ona jest zajęta, ty jesteś zdenerwowany, koleżanka mamy nie do końca rozumie, o co Ci chodzi.
  1. Każdy losuje sobie jeden przykład. W zależności od zintegrowania grupy, albo osoby łączą się w pary i przygotowują zadanie, albo prowadzący jest osobą „po drugiej stronie”.
  2. Po przedstawieniu każdej ze scenek – reszta grupy daje punkty przedstawiającemu swój sposób rozmowy – od 1 do 5 – i przeprowadzana jest dyskusja na forum, co poszło dobrze, co należałoby poprawić, dlaczego?

14. Zabawa kończąca pracę w grupie

MATERIAŁY: kłębek sznurka

PRZEBIEG: Wszyscy siadają w kręgu. Jedna osoba trzyma w ręku kłębek, rozgląda się i mówi krótkie podsumowanie i „do widzenia”. Rzuca kłębek do kogoś, ale trzyma koniec sznurka. Osoba, która złapie kłębek, mówi swoje podsumowanie, trzyma swój koniec nitki i rzuca dalej. Itd., aż wszyscy z grupy się pożegnają. Na końcu zapada głęboka cisza, ktoś przecina wszystkie nitki w kręgu, co symbolizuje zakończenie pracy zespołu.

 

[1] www.dobre-maniery.com

[2] Ibidem

[3] Ibidem

[4]https://amerykapopolsku.com/2022/03/23/podstawowe-zasady-savoir-vivre-o-czym-warto-pamietac/

[5] www.dobre-maniery.com

[6] Ibidem

 

VI BLOK: WARSZTATY MOTYWACYJNE I AKTYWIZUJĄCE DO PODJĘCIA PRACY I ZMIANY SWOJEJ SYTUACJI

Cel główny szkolenia:

  1. Zapoznanie się z informacjami na temat pracy zawodowej i jej znaczenia dla
  2. Przygotowanie się do sytuacji poszukiwania

Cele szczegółowe:

  1. Przygotowanie dokumentów aplikacyjnych: pisanie CV i listu motywacyjnego;
  2. Zapoznanie się z najczęstszymi błędami podczas pisania CV i listu motywacyjnego, w celu uni- kania ich;
  3. Przygotowanie się do rozmowy kwalifikacyjnej na różne stanowiska pracy;
  4. Poznanie własnych stylów decyzyjnych Uczestników;
  5. Zapoznanie się z wiedzą dotyczącą rozwoju zawodowego człowieka na przestrzeni życia;
  6. Zapoznanie się z możliwościami jednostki na rynku
  7. Zapoznanie z możliwościami jakie dają sieci społecznościowe osobom szukającym pracy.

Zakładane efekty kształcenia:

  • Osoby biorące udział w szkoleniu zapoznają się z sytuacją jednostki na rynku pracy.

W zależności od stopnia zaangażowania w zajęcia i chęci brania w nich udziału:

  • Będą potrafiły stworzyć własne CV oraz napisać list motywacyjny, unikając najczęstszych błędów.
  • Zapoznają się z wiedzą na temat odpowiedniego zachowania się podczas rozmowy kwalifikacyjnej.
  • Będą potrafiły rozpoznawać własne style decyzyjne w środowisku pracy.
  • Zapoznają się z wiedzą na temat tego, jakie jest miejsce jednostki na rynku pracy oraz jakie w związku z tym ma ona realne możliwości w zależności od zajmowanej pozycji.
  • Będą wiedziały w jaki sposób i z jakich sieci społecznościowych można korzystać szukając pracy.

 

1.PROGRAM, METODY PROPONOWANE DO REALIZACJI TEGO TEMATU

1. Przywitanie grupy, ustalenie kontraktu. Zapoznanie Uczestników z tematyką warsztatów.
2. Zabawa integrująca grupę – „Sąsiad do sąsiada”:

MATERIAŁY: niepotrzebne
PRZEBIEG: uczestnicy siedzą w kręgu. Prowadzący prosi osobę siedzącą po lewej stronie o powiedzenie alfabetu (po cichu), mówi stop. Wypada jakaś litera. Zwraca się teraz do sąsiada po prawej stronie i mówi: Lubię ciebie za… (i tutaj wymienia przyczynę, dla której go lubi – oczywiście zaczynającą się na zadaną literę), będę cię karmił… (tu wymienia nazwę czegoś do jedzenia, także na tę literę), wysyłam cię do… (tu określa kierunek lub miejsce), wysyłam cię po… (przedmiot), daję ci na drogę… (przedmiot). Przykładowo gdyby wypadła M, uczestnik zabawy mógłby powiedzieć: Lubię ciebie za to, że nigdy nie marudzisz, będę cię karmił morelami, wysyłam cię do Madrytu po migdały i daję ci na drogę mięso. Następnie prowadzący mówi alfabet, a osoba siedząca po prawej stronie wybiera literę i mówi tekst według poprzedniego schematu (uzupełniając go wyrazami na inną literę) swojemu sąsiadowi po prawej stronie itd.

3. Wizualizacja – „Moja ścieżka zawodowa”:

MATERIAŁY: niepotrzebne.
PRZEBIEG: Prowadzący prosi Uczestników o wyobrażenie sobie siebie za 15 lat „Zamknij teraz oczy. Wyrównaj swój oddech, poczuj jak powietrze dostaje się do Twojego wnętrza, aby po chwili je wypuścić… wdech…. wydech… Jak sądzisz, jak będziesz wyglądał za 15 lat. Wyobraź sobie… Wyobraź sobie swoją pracę, miejsce pracy, wykonywane czynności… Może jest to duża firma, może własna. Może jesteś lekarzem, kosmetyczką, mechanikiem i naprawiasz ludziom samochody…”. Dobrze, jeśli podczas tego ćwiczenia w tle będzie leciał utwór relaksacyjny. Prowadzący przytacza przykłady różnych zawodów, opisuje różne sta- nowiska pracy, czynności, warunki. „Pomyśl, może okaże się, że możesz zrobić coś już teraz, w najbliższej przyszłości, aby Twoje plany i zamierzenia mogły się urzeczywistnić, abyś mógł osiągnąć to, co dla Ciebie jest najbardziej korzystne”. Nie należy się zrażać, kiedy młodzież w początkowej fazie ćwiczenia reaguje śmiechem. Jest to naturalna reakcja w nowej sytu- acji. Z resztą śmiech, poczucie komfortu i rozluźnienie są podstawą do otwartości w trakcie uczestnictwa w szkoleniach.

4. Prawda czy fałsz – „Wypisz, wymaluj swoje CV”:

MATERIAŁY: niepotrzebne
PRZEBIEG: prowadzący umawia się z uczestnikami, że lewa strona sali jest miejscem „fał- szu”, natomiast prawa „prawdy”. Następnie prowadzący wypowiada dowolne zdania prawdziwe lub fałszywe, np. aplikacja na stanowisko pracy zawiera CV, aplikacja na stanowisko pracy powinna zawierać jedynie list motywacyjny. Zadaniem uczestników jest jak najszybciej znaleźć się po właściwej stronie sali. Jeśli ktoś się pomyli, wypada z gry, a ostatnia osoba, która zostanie na środku, może prowadzić grę dalej.

Przykładowe stwierdzenia:
a) CV nie musi zawierać tylko i wyłącznie jedną stronę.
b) Używaj jak najwięcej możliwości kreatora CV.
c) Nie dodaje się fotografii w CV.
d) Fotografię dołącza się do listu motywacyjnego.
e) CV pisze się w punktach.
f) Najlepiej napisać CV odręcznie.
g) CV pisze się na komputerze, pamiętając o funkcjach Worda.
h) Zaakcentuj najważniejsze.
i) Kłam w CV, jeśli wiesz, że przyniesie Ci to korzyść.
j) Nie kłam.
k) Forma dokumentu jest ważniejsza od treści.
l) Nie pokazuj aplikacji nikomu, przed wysłaniem do pracodawcy. Ludzie tylko namącą Ci w głowie.
ł) Daj aplikację do sprawdzenia komuś bliskiemu i zaufanemu.
m) Następnie wyjaśniane są kolejne punkty.
Ad a) Prawda – Coraz większa liczba pracodawców wychodzi z założenia, że ilość podejmowanych przez kandydatów przedsięwzięć – rodzi jakość. Jeśli masz na swoim koncie bogate doświadczenia i istotne umiejętności – pisz o tym bez ograniczeń.
Ad b) Fałsz – unikaj jak ognia kreatorów CV. Wraz z rozwojem Internetu epidemią stało się korzy- stanie z kreatorów CV zamieszczonych przez większość portali dotyczących pracy. Są one generalnie użyteczne, jednakże pokazując schemat ogólny tworzenia aplikacji – siłą rzeczy są niekompletne. Jednocześnie pomniejszają szansę kandydatów na wyróżnienie się spośród tłumu. Jak się bowiem wyróżni 120 CV, które jest napisane jak 119 poprzednich. Pracodawca siłą rzeczy się uodparnia. Czasem dobra, bogata treść CV powinna iść w parze ze zindywidualizowaną formą.
Ad c) Fałsz – „Ukaż swoją twarz”.
Ad d) Fałsz – fotografię dołącza się do CV.
Ad e) Prawda – Życiorys, który kiedyś zastępował CV pisany był ciągłym tekstem, współczesne CV redaguje się punktowo – dzięki czemu jest zdecydowanie bardziej przejrzyste. Punkty najlepiej jest pisać w formie bezokoliczników, czyli np. „podjęcie pracy” w zamian „podjąłem pracę”. Chronologia wydarzeń jest w CV odwrócona: piszemy od najświeższego doświadczenia, w dół, ku najstarszemu.
Ad f) Fałsz – normą stało się to, że CV pisze się na komputerze.
Ad g) Prawda – Najpopularniejszym programem do tworzenia tekstów jest MS Word, który ma takie funkcje jak np. justowanie (wyrównywanie tekstu), pogrubianie, podkreślanie, kursy- wę – używa się ich w celu wyeksponowania odpowiednich fragmentów. Należy pamiętać o zachowaniu umiaru.
Ad h) Prawda – Pracodawca dziennie przegląda ogromne ilości dokumentów. Jeśli CV zawiera wie- le informacji – najważniejsze należy wytłuścić lub napisać wyróżniającą się czcionką. W ten sposób zwraca się uwagę na to, czego dany pracodawca może poszukiwać.
Ad i) Fałsz – „kłamstwo ma krótkie nogi”. Należy podkreślać swoje zalety, ale nie kłamać. Jeśli np. napisze się, że biegle włada się angielskim, nie należy być zdziwionym, kiedy rozmowa kwalifikacyjna rozpocznie się w tym języku. W sytuacji, kiedy stwierdzenie było kłamstwem – osoba naraża się na niepotrzebny stres i rozczarowanie.
Ad j) Prawda – patrz pkt. wyżej.
Ad k) Fałsz – rolą CV jest przede wszystkim przekazanie najważniejszych informacji na temat kandydata, przekonanie pracodawcy, że dana osoba spełnia warunki formalne, które są wymagane na dane stanowisko. Dlatego najważniejszymi punktami są te, które dotyczą wykształcenia i doświadczenia zawodowego.
Ad l) Fałsz – wyjaśnienie pkt. m.
Ad m) Prawda – niewybaczalne jest przesyłanie aplikacji z błędami ortograficznymi, stylistycznymi, gramatycznymi i jakimikolwiek innymi. Ponieważ może któryś umknąć osobie piszącej CV – warto poprosić kogoś zaufanego o sprawdzenie dzieła dokumentujące kwalifikacje zawodowe.

5. Tworzenie CV:
MATERIAŁY: Schemat CV z lukami do wypełnienia.
PRZEBIEG: Uczestnicy łączą się w pary. Każda para dostaje schemat CV i wspólnie ma wypełnić poszczególne luki. Po napisaniu dokumentu – analiza na forum grupy.

TABELA: SCHEMAT CURRICULUM VITAE: C – plik do pobrania

 

Na koniec zawsze dopisuje się klauzulę (na dole strony):
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w tym dokumencie zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

6. Błędy w CV – burza mózgów:
A. Niedostosowanie CV do specyfiki konkretnej firmy i stanowiska, wysyłanie wszędzie tego samego.
B. Błędy w nazwach, błędy literowe, pomyłki dat itp.
C. Brak adnotacji pozwalającej na przetwarzanie danych osobowych.
D. Przesadzanie w opisie swoich zalet lub – równie często – nadmierna, niepotrzebna skromność.
E. Kopiowanie CV, które znalazło się w poradnikach dla szukających pracy, brak inwencji.

7. Miniwykład: Szukanie pracy z wykorzystaniem mediów społecznościowych. [1]
Coraz więcej pracodawców i agencji pracy korzysta z mediów społecznościowych szukając odpowiednich kandydatów do pracy. W związku z tym media społecznościowe powinny stanowić dużą część strategii poszukiwania pracy. Media społecznościowe takie jak Facebook, LinkedIn, Instagram, Twitter stały się podstawowym forum ogłaszania umiejętności i miejscem, w którym osoba szukająca pracy może budować swoją markę społeczną, sieć z ludźmi online, identyfikować możliwości zatrudnienia i przekształcić te wątki w możliwości zawodowe w realnym życiu.
Szczególnie cennym narzędziem w szukaniu pracy może być LinkedIn, ponieważ firmy, osoby rekrutujące i łowcy głów korzystają z LinkedIn w celu wyszukiwania kandydatów na konkretne miejsca pracy, a następnie bezpośrednio się z nimi kontaktują. LinkedIn nie zastępuje standardowego CV, ale może stanowić jego uzupełnienie. Dlatego warto zadbać o aktualne informacje na profilu LinkedIn.
Twitter to publiczna platforma dla ludzi zamieszczających i wymieniających krótkie wiadomości, w tym miejscu profil powinien zawierać profesjonalnie wyglądające zdjęcie, odpowiedni biogram i link do CV, profilu LinkedIn lub strony internetowej. Twitter jest o wiele bardziej nieformalny niż LinkedIn czy tradycyjne CV.
Na Facebooku często zacierają się granice pomiędzy tym, co osobiste a tym, co zawodowe, dlatego jeśli szukamy pracy należy sprawdzić, kto ma dostęp i do jakich informacji o nas. Facebook jest przydatny w szukaniu pracy, ponieważ jest to łatwy sposób, aby poprosić swoje osobiste kontakty o informacje i porady dotyczące kariery lub poszukiwania pracy, a także jest bogatym źródłem informacji zarówno o osobach, jak i o firmach. Facebook z uwagi na swój nieformalny charakter często pozwala uzyskiwać informacje i komunikować się z pracodawcami w sposób, który gdzie indziej nie byłby możliwy.
Instagram to miejsce, gdzie nawiązujesz kontakty często z osobami, których nie znasz, których nigdy na oczy nie widziałeś. Znajomi z Instagrama mogą wysłać Ci link do ciekawej oferty, zarekomendować Cię swoim własnym kontaktom, przesłać Twój profil, albo Twoje CV do odpowiedniej osoby. Jeśli oferujesz usługi i widoczne są na Twoim profilu, to obserwujące Ciebie osoby, te które odwiedzą Twój profil, mogą osobiście skorzystać z Twoich usług.
Szukając pracy możemy korzystać z jednego, bądź kilku mediów społecznościowych. Warto poświęcić czas na stworzenie, atrakcyjnego profilu, podkreślając umiejętności zawodowe, doświadczenie, wykształcenie, ukończone kursy, szkolenia. Profile w mediach powinny zawierać informację o tym, że aktywnie szukamy pracy, a także jakim rodzajem stanowiska jesteśmy zainteresowani. Pomocne w szukaniu pracy może okazać się również obserwowanie odpowiednich firm i osób w branży, w której szukamy pracy. Śmiało można inicjować rozmowy z osobami i firmami na wszelkie interesujące tematy związane z naszą branżą.
8. Logiczna gałąź
Narzędzie, które pomaga odkryć i nazwać powiązania przyczynowo-skutkowe, określać logiczne konsekwencje zdarzeń. Uczy przewidywania następstw własnego działania czy podjętych decyzji.
Skuteczne narzędzie motywujące.
Materiały:
• Kartka z wydrukowaną kartą „LOGICZNA GAŁĄŹ”
Przebieg:
• Uczestnicy otrzymują wydrukowane karty „LOGICZNA GAŁĄŹ”.
• Każdy samodzielnie uzupełnia kartę (od A do E).
• Dzielenie się efektami pracy. Dyskusja.
• Podsumowanie: Kiedy warto korzystać z logicznej gałęzi? Każdy uczestnik podaje minimum dwa przykłady tematów do logicznej gałęzi.

8. Logiczna gałąź[2]

Narzędzie, które pomaga odkryć i nazwać powiązania przyczynowo-skutkowe, określać logiczne konsekwencje zdarzeń. Uczy przewidywania następstw własnego działania czy podjętych decyzji.

Skuteczne narzędzie motywujące.

Materiały:

  • Kartka z wydrukowaną kartą „LOGICZNA GAŁĄŹ”

Przebieg:

  • Uczestnicy otrzymują wydrukowane karty „LOGICZNA GAŁĄŹ”.
  • Każdy samodzielnie uzupełnia kartę (od A do E).
  • Dzielenie się efektami pracy. Dyskusja.
  • Podsumowanie: Kiedy warto korzystać z logicznej gałęzi? Każdy uczestnik podaje minimum dwa przykłady tematów do logicznej gałęzi.

TABELA: LOGICZNA GAŁĄŹ (KARTA) – plik do pobrania

 

9. Miniwykład – “Rozwój zawodowy Człowieka”:
Przedstawienie w formie wykładu, przy użyciu prezentacji multimedialnej, informacji dotyczących rozwoju zawodowego na przestrzeni życia. Zaleca się posłużenie artykułem Bronisława Rzeczkowskiego „Rozwój zawodowy człowieka”, który jest dostępny na stronie:
http://www.sdsiz.pl/index.php/dla-doradcow-zawodowych/rozwoj-zawodowy-czowieka

10. Rozmowa kwalifikacyjna – symulacja:
MATERIAŁY: Spis pytań, które mogą paść podczas rozmowy kwalifikacyjnej, np.:
a) Jakie ma Pan/Pani doświadczenie zawodowe?
b) Proszę opisać swój typowy dzień.
c) Jak Pan/Pani ocenia swój dotychczasowy rozwój kariery?
d) Jakie ma Pan/Pani kwalifikacje?
e) Jakie są największe Pana/Pani osiągnięcia?
f) Co Pana/Pani w tej pracy najbardziej interesuje?
g) Jak długo chciałaby Pan/Pani u nas pracować?
h) Które z dotychczasowych miejsc pracy najmniej Panu/Pani odpowiadało?
i) W jaki sposób planuje Pan/Pani poważniejsze zadania i przygotowuje się do ich realizacji?
j) Co chciałby Pan/Pani robić za 5 lat?
k) Czy potrafi Pan/Pani pracować pod presją czasu?
l) Proszę mi opowiedzieć o jakimś trudnym problemie, z którym musiał się Pan/Pani uporać? ł) Czego Pan/Pani poszukuje w następnej pracy?
m) Co może Pan/Pani dla nas zrobić takiego, czego nie potrafili by zrobić inni?
n) Co w Pana/Pani pracy jest Pana/Pani zdaniem najistotniejsze?
o) Ile czasu zajmie Panu/Pani wciągnięcie się w pracę naszej firmy?
p) Jaką książkę Pan/Pani ostatnio czytała i jakie zrobiła na Panu/Pani wrażenie?
r) Jaki film Pan/Pani ostatnio oglądał i jakie on zrobił na Panu/Pani wrażenie?
s) Co powiedzieliby o Panu/Pani dotychczasowi przełożeni?
t) Dlaczego powinienem Pana/Panią zatrudnić?
u) Jakie rzeczy Pana/Panią niepokoją?
v) Jak zdefiniowałby Pan/Pani atmosferę sprzyjającą pracy?
w) Czy uważa Pan/Pani, że jest naturalnym liderem, czy lepiej się odnajduje Pan/Pani w roli podwładnego?
x) Z jakimi ludźmi lubi Pan/Pani pracować?

PRZEBIEG: Następnie trener prosi trzy chętne osoby, z którymi przeprowadzi przykładową rozmo- wę kwalifikacyjną. Osoby te wybierają jedno stanowisko, na które aplikują. Reszta grupy ma za za- danie notować odpowiedzi osób starających się o pracę. W trakcie, kiedy jedna osoba odpowiada na pytania, pozostałe dwie są poza salą. Po przeprowadzeniu wszystkich trzech wywiadów – osoby wracają na salę. Grupa ocenia jak wypadli. Analizowane są ewentualne błędy oraz to, kto najlepiej wypadł.

11. Błędy podczas rozmowy kwalifikacyjnej – dyskusja:
• Nieznajomość ogłoszenia;
• Spóźnienie;
• Nieprzedstawienie się;
• Brak przygotowania do rozmowy;
• Niestosowny ubiór;
• Prezencja: garbienie się, rozkładanie się na fotelu, kulenie się, próba wzbudzania litości u pracodawcy, nadmierna gestykulacja;
• Unikanie wzrokiem rozmówcy
• Alkohol, papierosy, guma do żucia;
• Niejasne, mało konkretne odpowiedzi na pytania;
• Używanie wyświechtanych zwrotów;
• Brak umiejętności odpowiadania na podstawowe pytania;
• „Podrasowane” dokumenty;
• Przypisywanie sukcesów wyłącznie sobie;
• Grobowa, ponura mina;
• Zadawanie zbyt dużej ilości pytań;
• Narzekanie na poprzedniego pracodawcę;
• Zakończenie rozmowy bez ustalenia kontaktu;
• Brak podziękowania za rozmowę i spędzony czas.

12. Style decyzyjne – Kwestionariusz:
MATERIAŁ: Kwestionariusz dotyczący styli decyzyjnych.
PRZEBIEG: Młodzież po zapoznaniu się z instrukcją rozwiązuje dany im kwestionariusz. Następ- nie ma miejsce podliczenie wyników. Po tym czasie prowadzący przedstawia krótką prezentację dotyczącą stylów, które są badane przez daną metodę. Interpretuje wyniki tak, że każdy może je dopasować do swojego wyniku. Na koniec dyskusja w grupie – pytania Uczestników.

Kwestionariusz stylów podejmowania decyzji przez młodzież [3]
Instrukcja
1. Kwestionariusz dotyczy sytuacji związanych z Twoją przyszłą pracą. Zawiera opisy typowych decyzji podejmowanych w środowisku zawodowym.
2. Poszczególnym twierdzeniom kwestionariusza przypisz odpowiednie liczby (rangi):
8 – kiedy dane twierdzenie opisuje Cię najlepiej
4 – kiedy dane twierdzenie opisuje Cię w średnim stopniu
2 – kiedy dane twierdzenie opisuje Cię w niewielkim stopniu
1 – kiedy dane twierdzenie w ogóle Cię nie opisuje
3. Wpisz rangi w kratki obok twierdzeń.
4. Rangi przypisane danej grupie twierdzeń nie mogą się powtarzać np. w grupie 1 może pojawić się następująca konfiguracja rang: 8 1 4 2.
5. Przypisując rangi pomyśl jak w rzeczywistości zachowałbyś się w podobnej sytuacji.
6. Wpisz pierwszą odpowiedź, która przychodzi Ci na myśl.
7. Nie ma ograniczeń czasowych przy wypełnianiu tego Kwestionariusza, nie ma tutaj również dobrych lub złych odpowiedzi. Możesz także zmienić wcześniej przypisane rangi.
8. Postaraj się odpowiadać biorąc pod uwagę Twoje preferencje a nie to, co sądzisz, że jest właściwym zachowaniem dla danej sytuacji.

TABELA – KWESTIONARIUSZ STYLÓW  PODEJMOWANIA DECYZJI PRZEZ MŁODZIEŻ [3]- plik do pobrania

 

1. Dodaj punkty oddzielnie dla każdej kolumny.
2. Dodaj do siebie wyniki wszystkich czterech kolumn. Ich suma powinna się równać 300. Jeśli jest inna sprawdź jeszcze raz prawidłowość przyporządkowania rang.
3. Wpisz swoje wyniki w siatkę stylów decyzyjnych.

TABELA: SIATKA STYLÓW DECYZYJNYCH – plik do pobrania

 

Interpretacja:

Liczba punktów uzyskanych w każdym stylu określa intensywność używania go na co dzień. Określa się cztery poziomy tej intensywności:

  1. Najmniej preferowany: pokazuje, że jednostka używa go rzadko, ale kiedy jest potrzebny jest w stanie go zastosować. Na przykład w sytuacji stresu może przejść od stylu analitycznego do dyrektywnego.
  2. Rezerwowy: pokazuje, że jednostka używa tego stylu od czasu do W kwestionariuszu oznacza on również wyniki przeciętne.
  3. Częsty: ta intensywność wskazuje, że jednostka używa danego stylu częściej niż
  4. Dominujący: jest to najwyższy poziom intensywności i oznacza bardzo częste używanie danego stylu i pomijanie innych. W wyjątkowych przypadkach jednostka może użyć innego stylu niż dominujący.

 

Poniższa tabela pozwala w przybliżeniu określić poziom intensywności dla wyników uzyskanych w poszczególnych stylach. Dane te należy interpretować ostrożnie, ponieważ zostały opracowane na podstawie badań populacji amerykańskiej (grupy osób dorosłych, sprawujących funkcje menedżerskie).

TABELA: POZIOM INTENSYWNOŚCI STYLÓW DECYZYJNYCH – plik do pobrania

 

13. Miniwykład:

Wyróżnia się cztery odmienne sposoby indywidualnego podejmowania decyzji. Podstawą jest stwierdzenie, że ludzie różnią się pod dwoma względami. Pierwszy to sposób myślenia. Niektórzy są logiczni i racjonalni. Niektórzy zaś intuicyjni i twórczy. Drugi wzgląd dotyczy tolerowania wieloznaczności przez daną osobę. Niektórzy odczuwają silną potrzebę minimalizowania niejedno- znaczności informacji, inni potrafią jednocześnie przetwarzać wiele myśli. Kiedy naniesie się te dwa wymiary na wykres otrzymujemy cztery style podejmowania decyzji:
• dyrektywny
• analityczny
• koncepcyjny
• behawiorystyczny
• Ludzie o dyrektywnym stylu podejmowania decyzji cechują się niską tolerancją wobec niejednoznaczności i dążą do racjonalności; są sprawni i logiczni. Jednakże troska o sprawność prowadzi do podejmowania decyzji przy dysponowaniu minimalną ilością informacji i do oceniania niewielu możliwości. Ludzie typu dyrektywnego szybko podejmują decyzję i skupiają uwagę na najbliższej przyszłości.
• Ludzie typu analitycznego cechują się znacznie większą tolerancją wobec niejednoznaczności niż decydenci typu dyrektywnego. Pragną większej ilości informacji i rozważają większą liczbę możliwości niż ci ostatni. Kierowników analitycznych najtrafniej można określić jako decydentów rozważnych, umiejących sobie radzić z nowymi sytuacjami albo się do nich dostosowywać.
• Osoby o stylu koncepcyjnym mają bardzo szerokie spojrzenie i rozważają wiele możliwości. Skupiają uwagę na długich okresach i potrafią wyszukiwać twórcze rozwiązania problemów.
• Ludzie o stylu behawiorystycznym to decydenci, którzy potrafią współpracować z inny- mi. Troszczą się o osiągnięcia kolegów i podwładnych. Chętnie przyjmują propozycje innych i korzystają z narad do komunikowania się. Takie osoby unikają konfliktów i pragną akceptacji.

14. Podsumowanie warsztatu
Młodzież losuje z worka karteczkę z pytaniem, na które odpowiada. Pytania na kartkach powtarzają się, więc zdarza się, że dwie osoby odpowiadają na to samo, jednak ich odpowiedzi mają być indywidualne:
– co dostałem od grupy?
– o czym będę myśleć wracając do domu?
– co chciałbym zrobić lub powiedzieć?
– najbardziej nudną częścią spotkania było dla mnie?
– najbardziej interesującą częścią spotkania było?
– dzisiaj odkryłem, że?

 

 

 

[1] Poradnictwo zawodowe 4.0. Innowacyjne praktyki na rzecz nowych umiejętności. Zeszyt Informacyjno-Metodyczny Doradcy Zawodowego nr 60, 2018

[2] https://www.toc.edu.pl/narzedzia-toc/

[3] Inspiracją do stworzenia niniejszego kwestionariusza był Decision Style Inventory III, W.: .J. Rowe,.J. D. Boulgarides,

Managerial Decision Making, Prentice Hall, 1994

VII BLOK: POMIAR WEWNĘTRZNY JAKOŚCI PROGRAMU SZKOLEŃ ORAZ JAKOŚCI PRACY TRENERA PRACUJĄCEGO Z MŁODZIEŻĄ

1. CHARAKTERYSTYKA PROCESU OCENY EFEKTYWNOŚCI SZKOLEŃ

Założenia ogólne
Ocena efektywności szkoleń jest integralną częścią składową prezentowanej „Metodologii przy- gotowania młodzieży do pracy z tutorem”. W celu osiągnięcia kompleksowej informacji zwrotnej proces ten powinien polegać na „systematycznym gromadzeniu informacji i opinii niezbędnych do podejmowania trafnych decyzji dotyczących doboru, zastosowania, wartości i modyfikacji po- szczególnych ćwiczeń prowadzonych w ramach kursu” (Goldstein 1993, s.147). Przedmiotowa ocena jest realizowana w celu uzyskania informacji zwrotnej pozwalającej czuwać nad jakością danego szkolenia i przebiegiem prowadzonych zajęć. Dla uczestników jest ona uzupełnieniem procesu uczenia się, natomiast dla prowadzących wskazówką efektywności stosowanych metod oraz dowodem osiągania określonych celów szkolenia. Stanowi ona pomoc w dopracowywaniu programów bieżących i w lepszym planowaniu kolejnych szkoleń.
Zaproponowana konstrukcja oceny efektywności szkoleń dla młodzieży to ocena ogólnej wartości poszczególnych szkoleń i całego programu szkoleń w kontekście zakładanych celów ogólnych oraz szczegółowych. Prawidłowo przeprowadzony proces oceny umożliwia uzyskanie informacji zwrotnej na temat efektów, jakie przynosi program szkoleniowy oraz określenia jego wartości.

Cele oceny
Ocena efektywności szkoleń wchodzących w skład tzw. „pakietu przygotowania młodzieży do pracy z tutorem” zakłada:
• Poprawę jakości kształcenia: umiejętności trenerów, zastosowane metody szkoleniowe, czas trwania szkolenia, treść oraz stopień skomplikowania prezentowanych wartości;
• Zbadanie skuteczności szkolenia: określenie w jakim stopniu zostały zaspokojone oczekiwania uczestników wobec szkolenia,
• Zbadanie zasadności podjęcia określonych działań szkoleniowych: wykazanie konkretnych korzyści wynikających ze szkolenia.

Powyższe cele są współzależne, jednak w każdym badaniu warto określić cel dominujący, co ułatwia ukierunkowanie całej oceny oraz właściwe określenie poszczególnych zagadnień proce- su oceny tak, aby przeprowadzona ocena umożliwiła w szczególności:
• sprawdzenie poziomu osiągnięcia celów szkolenia,
• sprawdzenie poziomu zaspokojenia oczekiwań uczestników,
• określenie przyczyn sukcesu lub porażki szkolenia,
• ocenę formy, narzędzi oraz metod szkolenia,
• ocenę treści przekazywanych na szkoleniu,
• ocenę wpływu szkoleń na zmiany postaw, zachowań oraz kluczowych kompetencji w efekcie zdobytej wiedzy i umiejętności,
• ocenę pracy trenera;
• określenie i doprecyzowanie tematyki szkoleń dodatkowych, możliwych do realizacji w trakcie pracy z tutorem.

Konstrukcja procesu oceny
Założenia do poszczególnych elementów oceny (w postaci narzędzi) efektywności poszczególnych szkoleń zostały przygotowane w oparciu o wybrane etapy modelu D.Kirkpatricka.
Etap I – szeroko rozumiana reakcja młodzieży na szkolenie.
Etap pierwszy służy do oceny zadowolenia uczestników szkolenia, mierzy ich zainteresowanie, od- czucia i opinie dotyczące szkolenia. Pozwala zdiagnozować błędy i niedociągnięcia organizacyjne. Na poziomie I dokonywana jest subiektywna ocena szkolenia przez uczestnika, ocena satysfakcji z udziału w zajęciach.
Etap II – badanie zdobytych umiejętności.
Etap drugi służy do badania nowych umiejętności zdobytych przez młodzież podczas szkoleń. Przykładowe pytania:
• Jaką wiedzę teoretyczną uzyskali uczestnicy?
• Jakie umiejętności rozwinęli?
• Jakie zmiany zostały zaobserwowane?
Przeprowadzenie testów kompetencji przed i po szkoleniu (pretesty i posttesty), służy uzyskaniu rzetelnej oceny na tym poziomie. Ocenę można również wzmocnić poprzez obserwacje – np. prezentacji realizowanego zadania czy też treningu końcowego; możliwą techniką pomiaru może być również wzajemne ocenianie się przez uczestników szkolenia.
Etap III – obserwowanie pozytywnych zmian w zachowaniu uczestników szkolenia.
Etap ten dotyczy wykorzystania w praktyce nabytej wiedzy i umiejętności. Elementami podlegającymi ocenie mogą być: analiza zmiany zachowań, postaw, ocena poprawy efektywności działań w pracy z tutorem, lepsze wykorzystanie czasu pracy. Metody te służą do zdiagnozowania poprawy takich kompetencji, jak np.: radzenie sobie z konfliktami, czy poprawa umiejętności interpersonalnych.
Prezentowane narzędzia umożliwiają badanie efektywności szkoleń w wymiarach:
• Reakcji młodzieży na szkolenie:
– Ankieta na poziomie reakcji uczących się na przeprowadzone szkolenie,
– Raport poszkoleniowy zawierający listę zachowań, wyniki ankiet poszkoleniowych, mocne i słabe strony, zalecenia rozwojowe,
• Pomiaru zwiększenia wiedzy:
– Ocena stopnia przyswojenia wiedzy przez szkolonych dokonywana na poziomie nauczania za pośrednictwem egzaminów (testów wiedzy) po zakończeniu szkolenia;
– Samoocena w zakresie obszarów kompetencyjnych prezentowanych podczas szkolenia;
• Wpływu programu szkoleniowego na modyfikację zachowań:
– Ocena zmian indywidualnych zachowań młodzieży (dokonywana przez pryzmat wyników pracy tutora po kilku miesiącach od daty zakończenia szkolenia),
– Poziom rezultatów, tj. korzyści osiąganych przez uczestników w kontekście z tutorem.

2. NARZĘDZIA DO OCENY EFEKTYWNOŚCI SZKOLEŃ

Poniżej prezentujemy przykładowy zestaw narzędzi do oceny efektywności szkoleń realizowanych w ramach pakietu „przygotowanie młodzieży do pracy z tutorem”.

TABELA: PRZYKŁADOWY ZESTAW NARZĘDZI DO OCENY EFEKTYWNOŚCI – plik do pobrania

 

W proponowanych narzędziach zastosowano sześciostopniową skalę oceny nawiązującą do szkolnego systemu ocen. Dzięki takiemu rozwiązaniu młodzież uczestnicząca w zajęciach i szkoleniach bez większych trudności mogła przypisać oceny do poszczególnych zagadnień. Istnieje możliwość, czy też nawet wskazanie do wprowadzania zmian w prezentowanych narzędziach. W przypadku podjęcia decyzji o modyfikacji narzędzi należy mieć na uwadze poniższe zasady konstruowania kwestionariuszy:

  • każda ankieta powinna być zaopatrzona w instrukcję, w której wyjaśniamy cel badania oraz sposób analizowania danych;
  • jeżeli zakładamy, że badanie jest anonimowe, zadbajmy o to, żeby rzeczywiście takim było; zaopatrzmy pracowników w koperty, zorganizujmy miejsce, w którym będą mogli zostawiać wypełnione kwestionariusze;
  • pytania powinny być sformułowane krótko i prosto (unikajmy zdań wielokrotnie złożonych). Badany powinien móc je zrozumieć po jednokrotnym przeczytaniu;
  • w jednym pytaniu pytajmy tylko o jedną rzecz; w przeciwnym razie nie wiemy na jaki temat wypowiada się badany;
  • unikajmy pytań sugerujących, zwrotów, które dyskwalifikują lub uatrakcyjniają którąś z odpowiedzi;
  • zrezygnujmy z wyrażeń, które mogą być niezrozumiałe dla osób wypełniających ankietę; jeżeli już takich używamy, umieśćmy wyjaśnienia w nawiasach;
  • nie przesadzajmy z liczbą pytań w ankiecie; spróbujmy ją skonstruować w taki sposób, aby jej wypełnianie nie zajęło więcej niż 10 – 15 minut.

 

2.1. Ankieta badania potrzeb i oczekiwań przed rozpoczęciem cyklu szkoleń

1. Dlaczego zdecydowałeś(aś) się na udział w szkoleniach?

……………………………………………

2. Czego chciałbyś(abyś) się dowiedzieć podczas szkoleń? Ponumeruj poniższe zagadnienia w skali od 1 do 6, gdzie 1 oznacza, że na tym zależy Ci najbardziej, a 6

  • Poznanie swoich słabych i mocnych stron
  • Umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresowych
  • Komunikacja z rówieśnikami
  • Komunikacja z dorosłymi
  • Prezentacja siebie
  • Moje szanse na rynku pracy

3. Wskaż te zagadnienia, które chciałbyś(abyś), które Ciebie najbardziej interesują. Z każdego tematu wybierz 3 zagadnienia dla Ciebie najważniejsze.

a) Poradnictwo psychospołeczne: Integracja i budowanie partnerstwa w grupie

  • Nabycie umiejętności konstruktywnego wglądu we własne emocje;
  • Umiejętność identyfikacji własnego systemu wartości;
  • Nabycie umiejętności twórczego rozwiązywania problemów w grupie, podejmowania wspólnych decyzji w zgodzie z uniwersalnym systemem wartości;
  • Nabycie umiejętności pracy w grupie;
  • Nabycie umiejętności integracji.

b) Poradnictwo psychospołeczne: Stres i metody radzenia sobie z nim

  • Wyjaśnienie czym są trudne uczucia takie jak stres, w jakich sytuacjach może się pojawić;
  • Objawy stresu;
  • W jaki sposób można świadomie złagodzić skutki stresu;
  • Nauka relaksowania się,
  • Metody pozbywania się napięcia w sytuacji stresu.

c) Poradnictwo psychospołeczne: Agresja i metody radzenia sobie z nią

  • Wyjaśnienie czym są trudne uczucia, takie jak złość, w jakich sytuacjach może się pojawiać;
  • Zwrócenie uwagi na moment, kiedy pojawia się impuls złości;
  • Nabycie umiejętności hamowania impulsu złości, zanim doprowadzi on do agresywnego zachowania;
  • Zapoznanie się z mechanizmem zachowań autoagresywnych oraz ich przyczyn;
  • Poszukiwanie sposobów kształtowania umiejętności zastępowania agresji konstruktywnymi sposobami reagowania;
  • Sposoby pozbywania się napięcia.

d) Trening w zakresie edukacji mediacyjnej: Asertywność

  • Nabycie wiedzy z zakresu asertywnych zachowań
  • Nabycie umiejętności rozpoznawania zachowań asertywnych, uległych i agresywnych
  • Nabycie umiejętności praktycznych w celu wybierania asertywności zamiast zachowań agresywnych lub unikających
  • Rozwijanie umiejętności zachowań asertywnych w konkretnych sytuacjach
  • Nabycie umiejętności bezpiecznego reagowania dla siebie i otoczenia (z poszanowaniem stron)
  • Doskonalenie umiejętności samooceny.

e) Trening w zakresie edukacji mediacyjnej: Radzenie sobie w sytuacji konfliktu i mediacje

  • Rozwój umiejętności empatycznych;
  • Poszerzenie wiedzy na temat sposobów rozwiązywania konfliktów.
  • Pobudzenie twórczego myślenia;
  • Rozpoznawanie ról, jakie można mieć w grupie oraz jakie uczucia towarzyszą osobie, kiedy jest widzia- na właśnie przez pewien pryzmat;
  • Zapoznanie się ze sposobami rozwiązywania konfliktów. Poznanie skutecznych metod oraz tych z góry skazanych na porażkę;
  • Przybliżenie wiedzy na temat zachowań niewerbalnych oraz tego jaki mają one wpływ na komunikację międzyludzką. Jak mogą pomóc lub zaszkodzić w sytuacji konfliktu.

f) Warsztaty w zakresie edukacji prorodzinnej

  • Zweryfikowanie własnej wiedzy z zakresu seksualności człowieka;
  • Zdobycie wiedzy i zweryfikowanie tej już posiadanej, dotyczącej powstawania nowego życia;
  • Zdobycie wiedzy na temat przebiegu ciąży i porodu;
  • Zdobycie wiedzy nt. zachowań agresywnych w rodzinie
  • Zdobycie wiedzy nt. kształtowania jak najlepszych relacji w rodzinie
  • Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi – skuteczne metody radzenia sobie;

g) Savoir – vivre – zasady autoprezentacji w sytuacjach społecznych

  • Wiedza nt. specyfiki budowania własnego wizerunku – zasad autoprezentacji
  • Wiedza nt. funkcji ubioru i umiejętności jego dobierania – znaczenie komunikatów niewerbalnych
  • Wiedza nt. radzenia sobie w trudnych sytuacjach związanych z prezentacją własnej osoby
  • Wiedza nt. form przygotowania jedzenia, sposobów organizacji przyjęć, rozsadzania gości, rozplanowania stołu, zasad tzw. etykiety.
  • Wiedza nt. procesu komunikacji interpersonalnej z punktu widzenia form towarzyskich, zachowania w tłumie
  • Umiejętność stosowania tytułów grzecznościowych w różnych sytuacjach

h) Warsztaty motywacyjne i aktywizujące do podjęcia pracy i zmiany swojej sytuacji

  • Wiedza nt. znaczenia rozwoju zawodowego w realizacji kariery zawodowej
  • Umiejętność stawiania sobie celów i ich realizacji
  • Wiedza nt. oceny swoich mocnych i słabych stron w kontekście ubiegania się o pracę
  • Praktyczna umiejętność opracowania CV
  • Wiedza nt. zasad przygotowania autoprezentacji w czasie rozmowy kwalifikacyjnej
  • Wiedza nt. znaczenia wyglądu i zachowania w czasie rozmowy z pracodawcą

4. Co chciałbyś(abyś) osiągnąć poprzez udział w szkoleniach? Wymień 3 cele, które chciałbyś(abyś) osiągnąć.

  1. …………………………………………………..
  2. …………………………………………………..
  3. …………………………………………………..

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

Uwaga

Powyższą ankietę można przekazać młodzieży do samodzielnego wypełniania lub potraktować ją jako element pracy z grupą i wypełnić wspólnie z młodzieżą. Ponadto ankietę należy traktować bardzo elastycznie, można wprowadzać w niej zmiany i modyfikacje (uzależnione od grupy z którą rozpoczynamy szkolenia), które finalnie pozwolą

2.2 Ankieta bazowa oceny zajęć

 

Tytuł zajęć: ………………………………………………………..

Termin: ……………………………………………………………..

 

Na zakończenie spotkania prosimy o wypełnienie ankiety. Wskaż odpowiedzi na poszczególne pytania wg skali takiej jak w szkole: Szóstka oznacza ocenę celującą, a jedynka niedostateczną.

1. Na ile sposób przekazywania wiedzy był dla Ciebie zrozumiały i przejrzysty?………………
2. W jakim stopniu umiejętności zdobyte na zajęciach będziesz mógł (mogła) zastosować w praktyce (w autentycznej sytuacji)?………………
3. W jakim stopniu byłeś(aś) zaangażowany(a) podczas zajęć?…………………..
4. Jak oceniasz atmosferę na zajęciach?………………………
5. W jakim stopniu tempo pracy było dostosowane do Twoich możliwości?………………….
6. W jakim stopniu sposób prowadzenia zajęć mobilizował Cię do pracy podczas zajęć?…………………….
7. Która metoda pracy podczas zajęć najbardziej Ci się spodobała ? Zaznacz jedną:

  • miniwykład
  • praca indywidualna
  • ćwiczenia w parach
  • ćwiczenia w grupach
  • psychozabawy
  • odgrywanie rół
  • debtata/dyskusja
  • burza mózgów
  • inne, jakie………………….

8. Na ile metody pracy pozwoliły Ci przyswoić wiedzę i zdobyć nowe umiejętności?………….

9. W jakim stopniu wykorzystywane na zajęciach pomoce:

a) uatrakcyjniły zajęcia………….

b) motywowały Cie do pracy?………..

10. W jakim stopniu zajęcia spełniły Twoje oczekiwania?……………………..

11. Co Twoim zdaniem było najciekawsze podczas zajęć? Wymień 3 punkty:

  1. …………………….
  2. …………………….
  3. …………………….

12. Jak oceniasz prowadzącego?…………………

 

METRYCZKA

Płeć:           Kobieta             Mężczyzna               Wiek: ………………

Czy kiedyś uczestniczyłeś/łaś w takich zajęciach?

  • tak
  • nie

 

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

 

2.3. Ankieta somooceny przed szkoleniem „Savoir-vivre – zasady autoprezentacji w sytuacjach społecznych”

Termin:   ………………………………………………..

Przed rozpoczęciem spotkania prosimy o wypełnienie ankiety.

Wskaż odpowiedzi na poszczególne pytania wg skali takiej jak w szkole: Szóstka oznacza ocenę celującą, a 1 niedostateczną.

1. Jak oceniasz swoją wiedzę i umiejętności dotyczące poniższych punktów? Wstaw właściwe cyfry ze skali, gdzie 1 oznacza bardzo małą wiedzę umiejętności lub ich brak, a 6 bardzo dużą wiedzę i umiejętności:

  • Wiedza nt. norm prawnych i obyczajowych regulujących stosunki społeczne…………..
  • Wiedza nt. zasad kultury dnia codziennego – uprzejmość, punktualność, życzliwość, dyskrecja, kłamstwo……………
  • Wiedza nt. specyfiki budowania własnego wizerunku – zasad autoprezentacji…………….
  • Wiedza nt. roli i znaczenia wyrazów uprzejmości – witania się z osobami w tym samym wieku, powitania osób o różnych statusach………….
  • Wiedza nt. funkcji ubioru i umiejętności jego dobierania – znaczenie komunikatów niewerbalnych……………
  • Wiedza nt. istoty spotkań towarzyskich – organizacja przyjęć, rautów i sposób przygotowania………………
  • Wiedza nt. znaczenia rozmowy w czasie oficjalnych i półoficjalnych spotkań………………..
  • Wiedza nt. radzenia sobie w trudnych sytuacjach związanych z prezentacją własnej osoby……………..
  • Umiejętność zaprezentowania siebie poprzez wykorzystanie różnych form zachowania się w czasie oficjalnych spotkań………………..
  • Wiedza nt. form przygotowania jedzenia, sposobów organizacji przyjęć, rozsadzania gości, rozplanowania stołu, zasad tzw. etykiety……………………
  • Wiedza nt. procesu komunikacji interpersonalnej z punktu widzenia form towarzyskich, zachowania w tłumie……………..
  • Umiejętność stosowania tytułów grzecznościowych w różnych sytuacjach…………………

2. Jakie są Twoje oczekiwania wobec szkolenia, czego chciałbyś(abyś) się dowiedzieć, nauczyć? Wymień 4 punkty wg Ciebie najważniejsze:

1……………………….

2……………………….

3……………………….

 

METRYCZKA

Płeć:           Kobieta             Mężczyzna               Wiek: ………………

Czy kiedyś uczestniczyłeś/łaś w takich zajęciach?

  • tak
  • nie

 

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

2.4. Ankieta samooceny po szkoleniu „Savoir-vivre – zasady autoprezentacji w sytuacjach społecznych”

Termin:   ………………………………………………..

Na zakończenie spotkania prosimy o wypełnienie ankiety.

Wskaż odpowiedzi na poszczególne pytania wg skali takiej jak w szkole: Szóstka oznacza ocenę celującą, a 1 niedostateczną.

1. Jak oceniasz swoją wiedzę i umiejętności dotyczące poniższych punktów? Wstaw właściwe cyfry ze skali, gdzie 1 oznacza bardzo małą wiedzę umiejętności lub ich brak, a 6 bardzo dużą wiedzę i umiejętności.

  • Wiedza nt. norm prawnych i obyczajowych regulujących stosunki społeczne…………….
  • Wiedza nt. zasad kultury dnia codziennego – uprzejmość, punktualność, życzliwość, dyskrecja, kłamstwo……………..
  • Wiedza nt. specyfiki budowania własnego wizerunku – zasad autoprezentacji………………..
  • Wiedza nt. roli i znaczenia wyrazów uprzejmości -witania się z osobami w tym samym wieku, powitania osób o różnych statusach…………………
  • Wiedza nt. funkcji ubioru i umiejętności jego dobierania – znaczenie komunikatów niewerbalnych………………………
  • Wiedza nt. istoty spotkań towarzyskich- organizacja przyjęć, rautów i sposób przygotowania……………………
  • Wiedza nt. znaczenia rozmowy w czasie oficjalnych i półoficjalnych spotkań…………………….
  • Wiedza nt. radzenia sobie w trudnych sytuacjach związanych z prezentacją własnej osoby…………….
  • Umiejętność zaprezentowania siebie poprzez wykorzystanie różnych form zachowania się w czasie oficjalnych spotkań……………………
  • Wiedza nt. form przygotowania jedzenia, sposobów organizacji przyjęć, rozsadzania gości, rozplanowania stołu, zasad tzw. etykiety………………….
  • Wiedza nt. procesu komunikacji interpersonalnej z punktu widzenia form towarzyskich, zachowania w tłumie………………
  • Umiejętność stosowania tytułów grzecznościowych w różnych sytuacjach………………….

2. W jakim stopniu szkolenie wpłynęło na poniższe zagadnienia?

a) spełniły Twoje oczekiwania……………..

b) podniosły Twoją wiedzę………….

c) podniosły Twoje umiejętności…………….

3. W jakim stopniu zgadzasz się z poniższymi stwierdzeniami (proszę o zaznaczenie odpowiedzi)?:

  • Dzięki udziałowi w szkoleniu podniosłem(am) swoje kompetencje potrzebne mi w codziennym życiu

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu przygotował mnie do radzenia sobie z nowymi zadaniami

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu spowodował wzrost mojej motywacji do pracy nad sobą

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu pomoże mi w znalezieniu pracy

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Wzrosło moje zaufanie we własne możliwości i umiejętności

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

 

METRYCZKA

Płeć:           Kobieta             Mężczyzna               Wiek: ………………

Czy kiedyś uczestniczyłeś/łaś w takich zajęciach?

  • tak
  • nie

 

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

2.5. Ankieta somooceny przed szkoleniem „Warsztaty motywujące i aktywizujące do podjęcia pracy”

Termin szkolenia: ……………………………..

1. Jak oceniasz swoją wiedzę i umiejętności dotyczące poniższych punktów? Wskaż właściwe cyfry ze skali, gdzie 1 oznacza bardzo małą wiedzę umiejętności lub ich brak, a 6 bardzo dużą wiedzę i umiejętności.

  • Wiedza nt. pojęcia rozwoju zawodowego…………….
  • Wiedza nt. znaczenia rozwoju zawodowego w realizacji kariery zawodowej……………….
  • Wiedza nt. procesu motywacji i podtrzymywania jej………………..
  • Wiedza nt. znaczenia pracy jako wartości w życiu człowieka……………
  • Umiejętność stawiania sobie celów i ich realizacji………………
  • Wiedza nt. oceny swoich mocnych i słabych stron w kontekście ubiegania się o pracę………………
  • Praktyczna umiejętność prezentowania swoich mocnych stron………………
  • Wiedza nt. zasad prezentowania własnych kwalifikacji i umiejętności………………….
  • Praktyczna umiejętność opracowania CV…………….
  • Praktyczna umiejętność przygotowania różnych dokumentów aplikacyjnych przygotowywanych w odpowiedzi na oferty pracy………………
  • Wiedza nt. zasad przygotowania autoprezentacji w czasie rozmowy kwalifikacyjnej……………….
  • Praktyczna umiejętność autoprezentacji w czasie rozmowy kwalifikacyjnej……………..
  • Wiedza nt. zasad przygotowania listu motywacyjnego……………….
  • Praktyczna umiejętność przygotowania listu motywacyjnego…………….
  • Wiedza nt. znaczenia wyglądu i zachowania w czasie rozmowy z pracodawcą………………..

2. Jakie są Twoje oczekiwania wobec szkolenia, czego chciałbyś(abyś) się dowiedzieć, nauczyć?
Wymień 4 punkty wg Ciebie najważniejsze:
1. …………………………………………………………………………
2. …………………………………………………………………………
3. …………………………………………………………………………
4. …………………………………………………………………………

 

METRYCZKA

Płeć:           Kobieta             Mężczyzna               Wiek: ………………

Czy kiedyś uczestniczyłeś/łaś w takich zajęciach?

  • tak
  • nie

 

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

2.6. Ankieta samooceny po szkoleniu „Warsztaty motywujące i aktywizujące do podjęcia pracy”

Termin szkolenia: ……………………………..
1. Jak teraz oceniasz swoją wiedzę i umiejętności dotyczące poniższych punktów? Wskaż właściwe cyfry ze skali, gdzie 1 oznacza bardzo małą wiedzę umiejętności lub ich brak, a 6 bardzo dużą wiedzę i umiejętności.

  • Wiedza nt. pojęcia rozwoju zawodowego…………….
  • Wiedza nt. znaczenia rozwoju zawodowego w realizacji kariery zawodowej……………..
  • Wiedza nt. procesu motywacji i podtrzymywania jej……………
  • Wiedza nt. znaczenia pracy jako wartości w życiu człowieka………………..
  • Umiejętność stawiania sobie celów i ich realizacji………………..
  • Wiedza nt. oceny swoich mocnych i słabych stron w kontekście ubiegania się o pracę……………………
  • Praktyczna umiejętność prezentowania swoich mocnych stron………………
  • Wiedza nt. zasad prezentowania własnych kwalifikacji i umiejętności………………………
  • Praktyczna umiejętność opracowania CV………………..
  • Praktyczna umiejętność przygotowania różnych dokumentów aplikacyjnych przygotowywanych w odpowiedzi na oferty pracy………………
  • Wiedza nt. zasad przygotowania autoprezentacji w czasie rozmowy kwalifikacyjnej…………………….
  • Praktyczna umiejętność autoprezentacji w czasie rozmowy kwalifikacyjnej……………………
  • Wiedza nt. zasad przygotowania listu motywacyjnego………………………
  • Praktyczna umiejętność przygotowania listu motywacyjnego…………………..
  • Wiedza nt. znaczenia wyglądu i zachowania w czasie rozmowy z pracodawcą………………………

2. W jakim stopniu zgadzasz się z poniższymi stwierdzeniami (proszę o zaznaczenie odpowiedzi)?:

  • Dzięki udziałowi w szkoleniu podniosłem(am) swoje kompetencje potrzebne mi w codziennym życiu

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu przygotował mnie do radzenia sobie z nowymi zadaniami

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu spowodował wzrost mojej motywacji do pracy nad sobą

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Udział w szkoleniu pomoże mi w znalezieniu pracy

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

  • Wzrosło moje zaufanie we własne możliwości i umiejętności

a) zdecydowanie się nie zgadzam

b) nie zgadzam się

c) częściowo się zgadzam

d) zgadzam się

e) zdecydowanie zgadzam się

f) nie potrafię ocenić/nie wiem

 

METRYCZKA

Płeć:           Kobieta             Mężczyzna               Wiek: ………………

Czy kiedyś uczestniczyłeś/łaś w takich zajęciach?

  • tak
  • nie

 

Dziękujemy za wypełnienie ankiety

2.7. Dziennik po szkoleniu

TABELA: DZIENNIK SZKOLENIA- plik do pobrania

 

3. KODOWANIE DANYCH, PRZYGOTOWANIE DO ANALIZY

Kodowanie oraz przygotowanie danych do dalszej analizy jest ważnym etapem procesu analizy wyników ewaluacji. W efekcie tych prac uzyskujemy bazę danych, która pozwala w łatwy i użyteczny sposób dokonać statystycznej analizy danych oraz tworzyć różnego rodzaju tabele oraz wy- kresy niezbędne do wizualizacji uzyskanych wyników. Kodowanie polega na stworzeniu, w oparciu o uzyskane dane, klas oraz typów odpowiedzi, którym przypisuje się określone symbole (najczęściej cyfrowe). Krótko mówiąc, redukuje odpowiedzi respondentów do takiej postaci zmiennych, które w łatwy sposób można policzyć. Etap ten składa się z dwóch elementów:

  1. Stworzenie kodów danych
  2. Stworzenie matrycy danych (bazy danych)

3.1. Stworzenie kodów danych

Podstawowym zagadnieniem kodowania jest ustalenie właściwych kryteriów, według których będzie prowadzona klasyfikacja, typologizacja i przypisywanie symboli do poszczególnych pytań ankiety. Sposób kodowania jest uzależniony od charakteru danego pytania.

Warto dobrze zaplanować kodowanie ankiet, ponieważ czynność ta będzie wpływała na kształt oraz układ matrycy danych (bazy danych). Zasadniczo pytania stosowane w ankietach można po- dzielić na pytania zamknięte (w których z góry jest określona kafeteria odpowiedzi) oraz pytania otwarte (w których odpowiedzi respondent musi udzielić własnymi słowami). Pytania zamknięte są zróżnicowane w zależności od liczby możliwych odpowiedzi:

  • pytania z jedną odpowiedzią,
  • pytania z wielokrotną odpowiedzią,
  • pytania wartościujące ze skalą.

W ankietach mogą pojawić się również pytania filtrujące, które pozwalają wyeliminować te osoby, które nie mają nic do powiedzenia w określonej sprawie. Tym samym ułatwiają respondentowi wypełnianie kwestionariusza poprzez omijanie pytań, które się do niego nie odnoszą. Ponadto w celu efektywnego wykorzystania przestrzeni w kwestionariuszu pytania mogą przybrać postać tzw. pytań tabelarycznych w sytuacji gdy kilka pytań, zagadnień, ma ten sam zestaw odpowiedzi (ten sam klucz odpowiedzi).

Najprostszym sposobem na zakodowanie pytań ankietowych jest przypisanie odpowiedziom określonych wartości w postaci liczb.

W przypadku ankiet zaproponowanych w ramach prezentowanej metodologii zastosowany w większości badanych zagadnień system pytań zamkniętych oraz przyjęta skala ocen bardzo ułatwiają proces kodowania. Wskazana przez respondenta ocena jest jednocześnie wartością kodu. Ponadto występują pytania otwarte oraz zamknięte. Poniżej zostały zaprezentowane przykłady kodowania poszczególnych typów pytań zastosowanych w proponowanych ankietach.

TABELA: PRZYKŁADY – plik do pobrania

 

 

3.2. Stworzenie matrycy danych (bazy danych)

Baza danych upraszcza i przyspiesza analizę danych. Istnieje wiele programów komputerowych, za pomocą których można ją utworzyć. Najprostszym i najbardziej znanym jest MS Excel. Stworzenie bazy danych w Ms Excel jest nie tylko prostym narzędziem do analizy danych ale również umożliwia łatwe zaimportowanie zbioru danych do programów typu SPSS czy Statistica. Do arkusza kalkulacyjnego wprowadzamy wszystkie dane z ankiet zwracając szczególną uwagę na ewentualne braki danych. W przypadku gdy ankietowana osoba nie udzieliła odpowiedzi na pytanie zaznacza- my ten fakt np. wpisując symboliczną wartość „99”. Istnieje kilka zasad, które powinno się stosować przy budowie baz danych:

  • Każdy kwestionariusz ankiety powinien mieć unikalny kod. Nadajemy go cyframi arabskimi, zaczynając od „1”. Numerowanie ankiet pozwala na łatwiejsze wyszukanie konkretnego kwestionariusza wśród ankiet papierowych oraz jego szybką identyfikację w bazie danych.
  • W pierwszym wierszu bazy danych wpisujemy nagłówki pytań. Każdy nagłówek ma inną nazwę, która odnosi się do konkretnego pytania z ankiety tzw. zmiennej.
  • W zależności od charakteru pytania i jego konstrukcji pojedyncze pytanie może mieć jedną lub więcej kolumn (zmiennych).
  • Treść nagłówków może być dowolna możemy tutaj wpisać pełną treść pytania, zagadnienia lub wpisać numer W przypadku treści pytania warto stosować uproszczone nazewnictwo, które umożliwi nam szybką identyfikację konkretnego pytania.
  • Dane z poszczególnych ankiet wpisujemy w Jeden wiersz = jeden kwestionariusz.
  • Do bazy wpisujemy kody sporządzone na podstawie kodów danych.
  • Program MS Excel umożliwia nam bezpośrednie analizowanie wyłącznie danych liczbowych (kody). W przypadku pytań otwartych konieczne jest zastosowanie filtrów oraz stworzenia (o ile to możliwe) dodatkowego zestawienia kodów pośrednich w oparciu o uzyskane odpowiedzi. W takiej sytuacji należy wyodrębnić grupy cech tworząc z nich kafeterię odpowiedzi.

Poniższej zaprezentowano przykładowe układy matrycy (bazy danych) opracowanej w oparciu o przedstawione przykłady kodowania pytań.

PRZYKŁADOWE UKŁADY MATRYCY – plik do pobrania

 

 

LITERATURA ZALECANA

Literatura zalecana

1. Acland – Floyer A. (1999), Perfect People Skills, Wyd.: Vintage Books.
2. Alkon A. (2021), Dobre maniery dla miłych ludzi, którzy czasem mówią k***a. Grupa wydawnicza Relacja Warszawa
3. Babiker G., Arnold L. (2002), Autoagresja – mowa zranionego ciała, GWP Gdańsk.
4. Baniak J. (1994), Wpływ rodziny na osobowość dziecka. Problemy Rodziny
5. Dunin – Wąsowicz M. (1972), O dobrej zabawie., Nasza Księgarnia.
6. Eckhart A. (1998), Autoagresja, Wyd. W.A.B. Warszawa.
7. Erikson E.H. (2002), Dopełniony cykl życia, Dom Wydawniczy REBIS Poznań.
8. Erikson E.H. (2000), Dzieciństwo i społeczeństwo, Dom Wydawniczy REBIS Poznań.
9. Gordon T. (2017), Wychowanie bez porażek w szkole, wydanie XII, Instytut Wydawniczy PAX Warszawa.
10. Gutmann J. (2003), Jak sobie radzić ze stresem?, wyd.2, Wyd. JEDNOŚĆ Kielce.
11. Grzegorzewska I. (2008), Doświadczenia życiowe jako źródło zdrowia lub zaburzeń w przebiegu rozwoju dzieci i młodzieży. W: Wrona – Polańska (red.) Zdrowie, Stres, Choroba w wymiarze psychologicznym. Wyd. „Impuls” Kraków 2008.
12. Heszen I., Sęk H. (2007), Psychologia zdrowia (s. 141 – 160), PWN, Warszawa.
13. Jachimska M. (1994), Grupa bawi się i pracuje. Zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych., Oficyna Wydawnicza UNUS Wałbrzych.
14. Jankowiak M., 15 najskuteczniejszych sposobów na radzenie sobie ze stresem, Kijak M. i Pro- jekt Sukces, www.ProjektSukces.pl.
15. Jedliński K. (2011), Trening interpersonalny, Wyd. W.A.B. Warszawa.
16. Klos A. (2017), Asertywność. Klucz do dobrych relacji i poczucia własnej wartości. Difin SA, Warszawa
17. Kochan M. (2005), Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach, Wydawnictwo Znak, Kraków.
18. Kossewska J. (2008), Zasoby osobowe a agresja interpersonalna u młodzieży gimnazjalnej. W: Wrona – Polańska (red.) Zdrowie, Stres, Choroba w wymiarze psychologicznym. Wyd. „Im- puls” Kraków, 2008.
19. Kuleta M. (2008), Doświadczenie lęku społecznego i obraz własnego ciała – wzajemne zależności. W: Wrona – Polańska (red.) Zdrowie, Stres, Choroba w wymiarze psychologicznym. Wyd.
„Impuls” Kraków, 2008.
20. Ministerstwo Edukacji Narodowej (1988), „Jak żyć z ludźmi” (Umiejętności interpersonalne). Program profilaktyczny dla młodzieży, MEN Warszawa.
21. Minkiewicz A. (1993), Więź rodzinna i czynniki, które ją kształtują, Problemy Rodziny 5/93 s.14 – 17.
22. Pielkowa J. A. (1997) Wpływ warunków życia w rodzinie na agresywne zachowanie dzieci., Problemy Opiekuńczo – wychowawcze 3\97.
23. Poradnictwo zawodowe 4.0. Innowacyjne praktyki na rzecz nowych umiejętności. Zeszyt Informacyjno-Metodyczny Doradcy Zawodowego nr 60, 2018
24. Portal Wiedzy PWN www.pwn.pl
25. Portman R. (2001), Gry i zabawy kształtujące pewność siebie, Kielce, Jedność.
26. Reykowski J. (1966), Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego, Warszawa.
27. Rojewska J. (2000), Grupa bawi się i pracuje., Oficyna Wydawnicza UNUS.
28. Rowe A.J., Boulgarides J.D. (1992), Managerial Decision making: A Guide to Successful Busi- ness Decisions, Macmillan Coll Div.
29. Schaffer H.R. (2004), Psychologia dziecka, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa.
30. Schmidt U., Davidson K. (2004), Life After Self – Harm: A Guide to the Future, Routledge.
31. Selye H. (1963), Stres życia, wyd. 3 Warszawa.
32. Sikorska I. (2008), Doświadczenie własnego ciała w biegu życia. W: Wrona – Polańska (red.) Zdrowie, Stres, Choroba w wymiarze psychologicznym. Wyd. „Impuls”, Kraków 2008.
33. Stankiewicz S., Tomczak K. (2012), Psychodrama w psychoterapii, GWP Gdańsk.
34. Steward J. (2014), Mosty zamiast murów. Podręcznik komunikacji interpersonalnej, wyd. 4, PWN Warszawa.
35. Tierney E.P. (1998), 101 Ways to Better Comunication, Kogan Page.
36. Tordjman G., Cohen J., Kahn – Nathan J., Verdoux C. (1991), Encyklopedia Wychowania Seksualnego dla Nastolatków, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” Warszawa.
37. Vopel, K. (1999) Zabawy interakcyjne. Część 5. Wydawncitwo JEDNOŚĆ Kielce.
38. www.dobre-maniery.com
39. www.relaksacja.pl
40. https://www.toc.edu.pl/narzedzia-toc/
41. www.wikipedia.pl
42. Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie (1998), Funkcje zabaw w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej., Wydawnictwo Naukowe WSP. Kraków.
43. http://zsp10.pless.pl/zapis/pedagogika_zabawy.pdf
44. Wychowanie bez porażek w praktyce / Thomas Gordon ; tł. i wstęp Elżbieta Sujak., Gordon, Thomas (1918-2002) | Sujak, Elżbieta. Tł., 2014 | Warszawa : Instytut Wydawniczy Pax
45. Zahariades D. (2021) Sztuka mówienia nie. Broń swoich racji, odzyskaj kontrole i czas. Odmawiaj bez poczucia winy. Helion SA, Gliwice
46. Ziemiański (2014), Savoir-vivre, Dom Wydawniczy PWN
47. 5 powodów, dla których media społecznościowe pomogą Ci w znalezieniu pracy, https://doba.pl/wroclaw/artykul/5-powodow-dla-ktorych-media-spolecznosciowe-pomoga-ci-w-znalezieniu-pracy/43129/17

Spis treści:

Powrót do spisu treści

Nie przegap nowych wydarzeń,
zapisz się do newslettera